Literatuurattendering Het Rendement van Geluk in het Publieke Domein

Onderzoek en internationale ervaringen met geluk als middel, doel, indicator of maatstaf voor beleid

Voor veel mensen klinkt de combinatie van beleid en geluk nog wat onwennig. Daarom laten we op deze pagina zien:
• Geluk staat internationaal hoog op de agenda.
• Geluk wordt standaard door officiële statistische organisaties gemeten.
• Onderzoek naar geluk biedt een basis voor beter geïnformeerd beleid op allerlei gebied: van economie tot onderwijs, van zorg tot wonen, van cultuur tot belastingheffing.

Zo tonen we, gedocumenteerd, dat het ontwikkelen, monitoren en evalueren van beleid op basis van geluk inmiddels een reële mogelijkheid is.

In onderstaande bronnen gaat het vrijwel altijd om geluk in de zin van 'tevredenheid met het leven als geheel'. Dit wordt ook wel omschreven als welbevinden of als subjectief welzijn (= of het goed met iemands leven gaat naar het oordeel van de persoon zelf). Het is de internationaal geaccepteerde definitie, die zowel binnen de wetenschap als door statistische bureaus wordt gehanteerd.

Geluk op de internationale politieke agenda

2007 — Geluk op de internationale agenda: Beyond GDP

Dat de huidige, vooral economische, maatstaven in de politiek hun beperkingen hebben, bleek tijdens de financiële crisis van 2008. Maar al in 2007 vond een grote internationale conferentie plaats om te zoeken naar een bredere kijk op vooruitgang (met geluk inbegrepen). Deze heette Beyond GDP en was georganiseerd door:

  • de Europese Commissie;
  • het Europese Parlement;
  • de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OECD/OESO);
  • de Club van Rome;
  • het Wereldnatuurfonds.

2009 —Rapport van Stiglitz, Sen en Fitoussi: wat is er mis met bbp?

Een jaar na de crisis verscheen een rapport door twee Nobelprijswinnende economen, Joseph Stiglitz en Amartya Sen, en de Franse onderzoeker Jean-Paul Fitoussi. Dit was geschreven in opdracht van de Franse president Sarkozy en had als titel: Mismeasuring our Lives. Why GDP doesn’t add up. GDP ofwel Gross Domestic Product is de Engelse term voor bruto binnenlands product (bbp), waarmee standaard de economische groei van een land wordt gemeten.

Dit rapport was voor de Europese statistische organisaties (samenwerkend in Eurostat) en voor de OESO de aanzet tot een bredere kijk op maatschappelijke ontwikkeling (door het systematisch en gestandaardiseerd meten van geluk en andere sociale indicatoren).

Vanaf 2010 — Nationaal debat Groot Brittannië: wat vinden burgers belangrijk?

34.000 Reacties kreeg het Britse bureau voor statistiek, de ONS (Office of National Statistics), op de vraag “What matters to you?”. Een landelijke discussie hierover, op verzoek van de Britse premier David Cameron, werd de aftrap tot het meten van nationaal welzijn op een brede manier.
Als vervolg hierop ontwikkelde het ONS een uitgebreide set nieuwe metingen op het gebied van geluk en welzijn, die steeds vaker ook interactief en online zijn te bekijken.

2011 — OESO is voortrekker met de Better Life Index

De OESO is in mei 2011 de eerste internationale organisatie die daden laat zien met de verschijning van de online Better Life Index. Hiermee worden 11 dimensies van welzijn, waaronder geluk (life satisfaction) voor alle OESO-landen gemonitord.

Vanaf 2013 verschijnt jaarlijks How’s Life, een samenvattend overzicht over wellbeing wereldwijd. Ook verscheen er een vergelijkende versie How’s Life in your region en een historische versie How was life? Global wellbeing since 1820 (door vooral Nederlandse onderzoekers van de Universiteit Groningen). Een compleet overzicht van alle OECD-activiteiten rondom wellbeing vind je hier.

28 juni 2012 — Verenigde Naties roepen 20 maart uit tot Dag van Geluk

De Algemene Vergadering van de VN herinnert alle landen aan “the importance of the pursuit of happiness and well-being … with a view to guiding their public policies” en roept 20 maart uit tot internationale Dag van Geluk.

Vanaf 2012 — World Happiness Report

In 2012 verschijnt het eerste World Happiness Report, in 2013 het tweede en op 23 april 2015 het derde. Hierin wordt het geluk van (vrijwel) alle landen gemeten en vergeleken. De meest relevante oorzaken van geluk worden besproken en geanalyseerd.

Het World Happiness Report wordt gepubliceerd door het Sustainable Development Solutions Network, dat is gelieerd aan de Verenigde Naties. Het rapport staat onder redactie van de bekende economen Jeffrey Sachs, Richard Layard en John Helliwell. Onderzoekers van EHERO leverden er een bijdrage aan.

2012-2014 — Project E-frame van de Europese Unie

Ook in de EU werken statistische organisaties aan een gezamenlijke opzet voor het monitoren van geluk en andere indicatoren  van welzijn. Dit gebeurt in project e-Frame, met o.a. het Nederlandse CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) als voortrekker.

2011–2014 — Project BrainPool van de Europese Unie

Met project BRAINPOoL, begeleid door het Nederlandse TNO in Delft, gaat de EU op zoek naar de slagingsfactoren voor het gebruik van een brede set aan welzijnsindicatoren (waaronder geluk). Een handzame samenvatting van het eindresultaat vind je hier.

2014 — Rapport Wellbeing and Policy van het Legatum Institute

Dit rapport is in intellectueel opzicht de doorbraak in het vertalen van geluksonderzoek naar beleid. Het doel van Well-being and Policy is “om beleidsmakers meer inzicht te geven in hoe zij gegevens over geluk (in de zin van welbevinden) kunnen gebruiken om beleid te verbeteren en welvaart te bevorderen.” In ongeveer 75 blz. wordt op een rijtje gezet wat er in het bestuur verandert, wanneer de overheid geluk serieus neemt.

De schrijvers zijn: de Britse topambtenaar Lord Gus O’Donnell, nog een hoge ambtenaar, de directeur van het Behavioural Insights Team David Halpern, de directeur van het statistisch bureau van de OESO Martine Durand, en twee hoogleraren in de economie: Angus Deaton (die kort daarna de Nobelprijs won) en Lord Richard Layard.

Op geluksdoctorandus.nl vind je een samenvatting; en een toepassing van de redenering uit dit rapport op belastingheffing.

2014 — Rapport van de All-Parliamentary Group on Wellbeing Economics

Voortbouwend op het rapport van het Legatum Instituut, verschijnt het eindverslag van een brede commissie uit het Britse parlement, de All-Parliamentary Group on Wellbeing Economics. Dit rapport Wellbeing in four policy areas bespreekt de toepassing van inzichten uit (geluks)onderzoek op vier beleidsterreinen:

  • arbeidsmarktbeleid;

  • stadsplanning en verkeer;

  • mindfulness in zorg en onderwijs;

  • kunst en cultuur.

Een Nederlandse samenvatting vind je hier.

Ondertussen in Nederland

2015 — Parlementaire commissie Breed welvaartsbegrip

Op 7 oktober wordt door de Nederlandse Tweede Kamer de tijdelijke commissie Breed Welvaartsbegrip geïnstalleerd. De commissie onderzoekt “of het meerwaarde heeft om instrumenten naast het bbp te ontwikkelen, waarmee de welvaart op een bredere manier in kaart te brengen is”. Zij zal daartoe deskundigen raadplegen (waaronder prof. Ruut Veenhoven van EHERO) en wil goed naar binnen- en buitenlandse initiatieven kijken.

Hierna volgt een voorproefje uit volgende updates:

Geluk en macro-economische uitgangspunten 

In de economische wetenschap wordt regelmatig aangenomen dat bepaalde zaken goed zijn voor het menselijk welzijn. Bijvoorbeeld ‘meer inkomen’ of ‘minder inflatie’ of ‘minder werkgelegenheid’. Zulke aannames kunnen zelf binnen een louter economisch kader echter niet worden getest. Pas op basis van geluksonderzoek, dan wel gelukseconomisch onderzoek, kunnen we het waarheidsgehalte van deze aannames bepalen.

Geluksonderzoek dient dus eigenlijk aan centrale economische vooronderstellingen vooraf te gaan.

Inflatie of werkgelegenheid?

Zo wordt in de economie standaard aangenomen dat inflatie en werkeloosheid niet goed zijn voor het welzijn van mensen. Een voorbeeld hiervan is de veelgebruikte misery index van Arthur Okun. (Ook de Nederlandse statistische bureaus gebruiken deze).

Deze index telt inflatie en werkeloosheid 1 op 1 bij elkaar op tot misery en kijkt vervolgens in welk land die het meest is gestegen.De index neemt dus aan dat werkloosheid en inflatie ongeveer even erg zijn.

Op basis van geluksonderzoek kunnen we echter zeggen dat mensen in de praktijk 1% werkeloosheid even erg vinden als 1,7% inflatie. Zorgen voor werkgelegenheid weegt dus veel zwaarder dan het tegengaan van geldontwaarding.

Ditzelfde vraagstuk speelt bijv. bij de doelstelling van de centrale bank(en). Bij de ECB in Europa spitst die zich wettelijk toe op het beperken van inflatie tot 2%. In de Verenigde Staten daarentegen heeft de centrale bank óók het verminderen van werkloosheid tot doel. Op basis van geluksonderzoek zou dit de voorkeur verdienen.

Louter in economische termen valt er geen keuze te maken. Juist door geluk erbij te betrekken, komt dus op een rationele manier in beeld hoeveel gewicht de verschillende doelstellingen zouden verdienen.

Subsidie voor kinderopvang

Gaan ouders erop vooruit door subsidiëring van kinderopvang?

Onderzoek naar een Canadees subsidieprogramma voor kinderopvang laat zien dat het effect in twee richtingen kan gaan. Het idee achter de subsidie is dat het vooral moeders stimuleert om te werken. Daardoor verdienen ze meer en beschikken ze over een grotere zelfstandigheid. Bij ouders met een hogere opleiding trad echter een sterk negatief effect op, mogelijk omdat de extra last van het werken naast hun gezinstaken komt (als een nadeel dat zwaarder weegt dan het extra inkomen). Bij ouders met een lagere opleiding en dus inkomen trad echter een sterk positief effect op. Voor hen was de extra bijdrage aan het gezinshuishouden juist zeer welkom. 

Over het geheel genomen was het effect van de subsidie negatief. Maar dit wil niet zeggen dat de subsidie geen zin heeft, je kunt de regeling immers ook verbeteren. De nadere analyse laat zien, hoe onderzoek als dit kan helpen een subsidieregeling toe te spitsen op degenen die er echt op vooruit gaan.

Andere thema’s van deze literatuurattenderingen zullen bijv. zijn: onderwijs; zorg; werk; werkloosheid en werkgelegenheid; ongelijkheid; tijdsbesteding etc.

Wist u dat EHERO ook een leergang Sturen op Geluk in het Publieke Domein organiseert? Speciaal voor beleidsambtenaren, -adviseurs, bestuurders en politici en toegesneden op mensen die al praktisch in een beleidsveld werkzaam zijn. De eerstvolgende opleiding gaat op 6 maart 2018 van start.

Vergelijk @count opleiding

  • @title

    • Tijdsduur: @duration
Vergelijk opleidingen