The Making of Modernity
Alle nieuwe ideeën zijn afhankelijk van eerdere gedachten en ervaringen. Of het nu gaat om vooroordelen of om bevrijdende vormen van inzicht, de meningen en taboes van vandaag hebben een achtergrond in de opvattingen en cognitieve praktijken van het verleden, net zoals de huidige manieren om onze overtuigingen in twijfel te trekken en te bekritiseren geïnspireerd waren - en vaak nog steeds zijn - door vroegere auteurs en denkers.
Met een focus op de Europese intellectuele geschiedenis van de Renaissance tot de Verlichting en daarna, verkent het onderzoeksprogramma The Making of Modernity op verschillende manieren hoe ons moderne intellectuele universum is ontstaan uit zijn vroegere stadia, hoe het past in het mondiale intellectuele perspectief en hoe de voorstelling ervan kan dienen voor hedendaagse discussies over ons verleden en over onze eigen wetenschappelijke en maatschappelijke doelen.
The Making of Modernity is een onderzoeksprogramma dat zich richt op de vraag hoe 'moderne' filosofische noties in de vroegmoderne tijd zijn ontstaan, met als uitgangspunt dat onze eigen tijd alleen goed begrepen kan worden door de ontstaansgeschiedenis ervan in haar eigen, historische context te bestuderen.
Projecten binnen The Making of Modernity variëren van politiek beladen kwesties tot filosofisch verstrengelde problemen - van de intellectuele oorsprong van racisme tot kennistheorieën die de zeventiende-eeuwse metafysica koppelen aan de moderne neurowetenschappen en de moderne epistemologie aan de hellenistische filosofie. Geboeid door vergeten aspecten van ons cultureel erfgoed, vindt het onderzoek binnen The Making of Modernity ook zijn inspiratie in het blootleggen van het werk van onbekende vroegmoderne vrijdenkers en onterecht afgewezen feministen, en in het wijzen op de blijvende relevantie van grote namen als 'onze eigen' Erasmus voor hedendaagse debatten over waarden.
Human Conditions
Economische en ecologische crises en de toenemende technologische complexiteit van onze leefwereld vragen om een voortdurende bezinning op wie wij als mens zijn. Sinds Descartes het ego cogito, het denkende ik, introduceerde en Kant het transcendentale subject als degene die bepaalt hoe de wereld eruit ziet, staat de vraag naar onze 'subjectiviteit' op het spel. We worden uitgedaagd om onze relatie met de natuur, elkaar en onszelf opnieuw te definiëren, en de erfenis van sociale bevrijding en emancipatie zoals verwoord door het Verlichtingshumanisme te heroverwegen.
Het concept van het autonome subject wordt gewoonlijk voorondersteld in discoursen over het bevrijden of mondig maken van individuen, het verantwoordelijk stellen van mensen voor hun daden of het produceren van objectieve kennis van de wereld. Maar 'subjectiviteit' is ook een sterk betwist concept, vanwege zijn antropocentrisme, zijn gebrek aan aandacht voor onze fysieke inbedding in de wereld, en zijn blindheid voor de verwevenheid van het zelf en anderen.
In dit onderzoeksprogramma richten we ons op problemen van subjectiviteit in gebieden als klimaatverandering en het Antropoceen, kunstmatige intelligentie, media en design, en feminisme, en op concepten als post-truth, bewustzijn, agency, verantwoordelijkheid, macht en burgerschap. We streven naar een theoretische analyse en heronderhandeling van de relatie tussen institutionele domeinen en individueel zelfverstaan, die ons in staat stelt het gevoel van onmacht en het bijbehorende gebrek aan zorg, aandacht en vertrouwen te overwinnen.
Wicked Worldviews
Een wereldbeeld integreert een interpretatie van de wereld, met hoe wij denken over de werkelijkheid en de plaats van het menselijk leven daarin, en een opvatting over de manier waarop wij daarin moeten handelen. Aangezien het op elkaar afstemmen van metafysica, axiologie en ethiek een moeizaam proces is - als het al mogelijk is - en omdat epistemisch gezien nieuwe informatie bijna onophoudelijk aanpassingen noodzakelijk maakt, blijven de meeste wereldbeelden werk in uitvoering. Sommige wereldbeelden zijn echter scherper dan andere, omdat zij in hun kern geconfronteerd worden met een wicked problem.
De projecten in het onderzoeksprogramma Wicked World Views illustreren de verschillende manieren waarop centrale problemen wicked kunnen zijn. Eén project richt zich op de interpretatie van de kwantummechanica: de openstaande metafysische vraag hoe die wiskundige theorie zou kunnen corresponderen met de ervaren werkelijkheid, waarvoor betoverende gedachte-experimenten noodzakelijk zijn. Een ander project is gericht op het ontrafelen van rivaliserende opvattingen over 'leven' en hun gevolgen voor hoe het eigenlijk is om een menselijk leven in de wereld te leiden.
Andere onderzoekers in Wicked World Views willen de echte wereld ten goede veranderen, bijvoorbeeld door het huidige waarheidsverval tegen te gaan of door 'leefbaarheid', 'levensvatbaarheid' te bevorderen. Gezien de maatschappelijke complexiteit van dergelijke 'wicked problems' vereist de aanpak ervan doorgaans multidisciplinaire, interdisciplinaire of transdisciplinaire methodologieën.
Philosophy of Economics
In de hedendaagse economie komen veel vragen aan de orde die vaak als "filosofisch" worden beschouwd, en veel kernvragen in de filosofie zijn tot op zekere hoogte "economisch". De scheiding van economie en filosofie in volledig gescheiden onderzoeksdomeinen is een relatief recent verschijnsel en grotendeels kunstmatig.
Het Erasmus Institute for Philosophy of Economics (EIPE) is wereldwijd een van de toonaangevende onderzoekscentra in de filosofie van de economie. De belangrijkste raakpunten tussen filosofie en economie liggen op het gebied van theorie, methodologie, rationaliteit en ethiek. Bij EIPE bestuderen we deze vier gebieden vanuit een filosofisch perspectief. Het bijzondere van EIPE is dat we ons daarbij bezighouden met hoe economie in theorie en praktijk door economen wordt beoefend. We maken expliciet, verwoorden en bespreken kritisch wat vaak impliciet blijft in de economische theorie en onderzoeken hoe dit het gebruik ervan in de echte wereld kan beïnvloeden, zoals in de arena van de beleidsvorming.