Joost van Beek (36) is net afgestudeerd aan de Erasmus School of Philosophy (ESPhil). Daarvòòr was hij mede-oprichter van het herensokkenmerk Effio. En daarvoor studeerde hij commerciële economie in Zwolle. Ook richtte hij Ondernemers van Nu op: een organisatie die ondernemers wil verbinden die zich inzetten voor een andere soort economie: duurzaam en sociaal. Op de Dag van de Duurzaamheid deelt hij wat hij inmiddels weet over de (on)mogelijkheid van het duurzaam runnen van een bedrijf.
Waarom koos je na economie voor filosofie, dat is niet zo’n logische keuze?
‘Ik zocht naar meer verdieping. Ik zat met vragen - waarom werkt de maatschappij zoals zij werkt? - en kwam uit bij filosofie. Een verhaaltje in de brochure van de Erasmus School of Philosophy intrigeerde me. Het ging over een scooter: als je elk onderdeel van een scooter vervangt door de jaren heen, is het dan nog dezelfde scooter?’
Hoe paste de studie filosofie bij het leven als ondernemer?
‘Mijn Bachelorthesis ging over hoe een overheersende kapitalistische samenleving mensen verandert. Het marktdenken is diepgeworteld in de samenleving, en de markt heeft de belofte in zich dat het een oplossing heeft voor elk probleem. En een aanbod voor elk verlangen. Dit heeft een mensvorm voortgebracht die minder goed in staat is zijn kritische denkvermogen te gebruiken. We zijn ontvankelijk zijn voor consumptie-impulsen en we zijn erg gericht op het direct bevredigen van verlangen. Hoe kan het: dat we weten dat vlees eten niet goed is, dat onze levensstijl desastreus is voor al het leven op aarde, dat iemand ergens de prijs betaalt voor veel dingen die wij hier kopen, en dat we het toch doen? Sterker nog: dat we steeds méér willen? Waarom kunnen we ons niet beheersen?’
Je hebt zelf een herensokkenmerk in de wereld gezet. Worstelde je met deze vragen als ondernemer?
‘Ja, we hebben bij Effio op allerlei manieren geprobeerd om het zo duurzaam mogelijk te doen. We hebben samengewerkt met Granny’s Finest (een project waarbij ouderen breien), we hebben geprobeerd garen te kleuren in Nederland. We hebben biologisch katoen gebruikt. Maar naast dat het welhaast onmogelijk is om iedere stap duurzaam te maken, is het financieel ook moeilijk rond te krijgen, merkten we.’
Probeerde je met de Bachelorthesis eigenlijk de onmogelijkheid van duurzaam ondernemen te verklaren?
‘Ik wilde onderzoeken waarom het moeilijk is om te veranderen, en welke mogelijkheden er wel zijn wat betreft duurzaam ondernemen. Uiteindelijk zitten we met een economisch model dat gaat over winst en verlies, inkoop en verkoop, over groei. Maar wanneer zijn we tevreden? Ben je als ondernemer tevreden met een bepaald salaris? Op het moment dat je tien werknemers hebt? In het economische model waar we allemaal mee werken, zit een oneindigheid. Dat is het probleem. Hoe groot wil je worden als ondernemer, wat is verantwoord? Ik denk dat veel bedrijven op dit moment met dit vraagstuk worstelen. Je moet geld verdienen. Je moet overleven. Je wilt duurzaam ondernemen, je wilt het beter doen, maar je zit vast in hetzelfde systeem van winst en groei.’
'In het huidige economische model zit een oneindigheid. Hoe groot wil je worden als ondernemer, wat is verantwoord? Ik denk dat veel bedrijven met dit vraagstuk worstelen.'
Alumnus en ondernemer Joost van Beek
Wat is de oplossing, volgens jou?
‘Ik denk dat het begint met een essentiële vraag: is het wel nodig wat ik aanbied? We hebben helemaal niet zoveel nodig als we denken. De markt is op een bepaalde manier verzadigd, loop een willekeurige winkel binnen, er is al zoveel. Nee, nog meer sokken zijn ook niet nodig. Ik geloof dat de oplossing zit in immateriële groei zoals innerlijke ontwikkeling, kennisvermeerdering en talentontwikkeling. En in een leven binnen de grenzen die de aarde stelt.’
Je zegt: ons kritische denkvermogen is verminderd. Zit de begeerte niet in ons?
‘Op zich is begeerte niet erg, maar zijn we sterk genoeg om onze begeerte de baas te worden? Vanuit welke waarden leven we? En zijn we in staat om daar iets voor op te offeren? Als ik het belangrijk vind om te zorgen dat mijn footprint zo laag mogelijk is, moet ik tegen veel 'nee' kunnen zeggen. Minder kleding kopen, minder autorijden, geen dierlijke producten eten. We weten het allemaal wel. Ik denk ook dat we allemaal die struggle wel kennen. Het is moeilijk om werkelijk naar je waarden te leven. Het begint bij eerlijk naar jezelf kijken. Nietzsche zei: je moet leren luisteren naar de wilde honden in je kelder om wijs te worden.’
Wat is Ondernemers van Nu?
‘We begonnen met Ondernemers van Nu toen de handelsverdragen TTIP en CETA in de maak waren. Wij wilden als ondernemers onze krachten bundelen en zeggen: we willen deze handelsverdragen niet. Daarmee zou er één grote markt van de Verenigde Staten en Europa gecreëerd worden, gericht op dezelfde weg van economische groei. Maar we lopen tegen plafonds aan: grondstoffen raken op, de vervuiling wordt onontkoombaar groot en de ongelijkheid blijft maar groeien.
Wij wilden op zoek naar een economie die op een andere manier is georganiseerd. We hebben sprekers uitgenodigd zoals Jan Terlouw en de Britse econome Kate Raworth – van de donut-economie - die ook op de Erasmus kwam spreken. In november hebben we een event met Nora Bateson. Zij is de dochter van Gregory Bateson, hij was een onderdeel van mijn opleiding filosofie. Ook hebben we gesprekken gevoerd met politieke partijen. Vaak waren ze blij met onze input. Veel mensen willen wel op een andere manier handeldrijven, maar weten niet hoe.’
Hoe moet het dan?
‘Het is nog een zoektocht. Stel dat de maker van een product ook verantwoordelijk zou zijn voor de recycling van datzelfde product, dan zouden veel spullen er bijvoorbeeld anders uitzien. Dit is slechts één voorbeeld.
Wij mensen zijn nogal op onszelf gericht, en onverschillig, dus ik weet niet of het ons lukt om werkelijk te veranderen. Maar ik zie ook dingen om me heen die hoopvol stemmen. En filosofie heeft mijzelf geholpen met leven. Het enige dat ik kan doen, is proberen om zelf een zinvol leven te leiden. En andere mensen inspireren om dat ook te doen.'
- Meer informatie
Wil je in contact komen met Joost van Beek of andere ondernemende alumni? Meld je dan aan op het exclusieve alumni netwerk EUR Connect.