Als gevolg van weeshuistoerisme (een maandje vrijwilligerswerk doen in een Afrikaans weeshuis) worden kinderen misbruikt en illegaal geadopteerd. Kristen Cheney deed er onderzoek naar. ‘Het echte probleem is niet dat er veel wezen zijn, maar dat er veel armoede is.’
TEKST: Pauline Bijster
Het International Institute of Social Studies (ISS) raadt mensen met klem af om vrijwilligerswerk te doen in Afrikaanse weeshuizen. Dit is een onderdeel van de campagne #StopOrphanTrips. Hoofddocent (associate professor) Children & Youth Studies aan de Erasmus Universiteit Kristen Cheney is actief binnen deze campagne. Door de opkomst van weeshuizen als verdienmodel en het weeshuistoerisme zijn ontzettend veel kinderen van hun eigen, nog levende, familieleden gescheiden. Puur voor geld. Dat stelt Cheney, gebaseerd op haar onderzoek over deze weeshuisindustrie: "Het echte probleem is niet dat er veel wezen zijn, maar dat er veel armoede is, en weinig bescherming voor de kinderen."
Sociale zekerheid
Cheney deed onderzoek in Oeganda, mogelijk gemaakt door de Fulbright Commission. "Op het hoogtepunt van de hiv-epidemie in 1992, toen kinderen werkelijk wees werden, was er maar een handjevol weeshuizen. De meeste kinderen werden opgevangen door een tante of een oma. Er bestond een vrij goed functionerend systeem van sociale zekerheid. Een mechanisme in de cultuur dat de kinderen beschermde. Gek genoeg was er in de periode na 2007 een enorme toename aan weeshuizen te zien, in dezelfde periode kwam door een maas in de wet internationale (illegale) adoptie op, terwijl het aantal wezen afnam." In 2017 verscheen Cheney’s boek hierover: Crying for Our Elders: African Orphanhood in the Age of HIV and AIDS.
Kinderen worden erheen gelokt
De verklaring? Geld. Cheney: "In 1992 zaten er misschien 3000 kinderen in Oeganda in een weeshuis. Nu 50.000. De meesten, minstens 80 procent, hebben nog een levende ouder. Vaak wonen die zelfs vlakbij. Wij noemen het hier weeshuis, daar wordt het gepromoot door recruiters als een gratis school, gerund door vriendelijke buitenlanders. Kinderen uit arme families worden erheen gelokt. En de ouders tekenen formulieren, waarmee ze de kinderen afstaan en soms nooit meer terugkrijgen."Â Vanwege de opkomst van weeshuistoerisme nam het aantal weeshuizen snel toe, illegale adoptie kreeg vrij baan.
"Kinderen hebben een familie nodig, niet steeds wisselende medewerkers."
Geen veilige plekken
Los daarvan: je kunt een weeshuis niet zien als een veilige plek. "Misbruik in weeshuizen komt vaak voor. Uit literatuur weten we ook dat weeshuizen geen goede plekken zijn voor de ontwikkeling van kinderen, het is niet voor niets dat we ze in het Westen niet meer hebben."Â Cheney doelt op seksueel misbruik, maar ook op hechtingsproblemen. Kinderen uit weeshuizen worden later vaak dakloos, blijkt uit onderzoek. Ze komen sneller in de criminaliteit en de prostitutie terecht, en zelfmoordcijfers zijn veel hoger. "Kinderen hebben een familie nodig, niet steeds wisselende medewerkers."
Het geld moet naar de families
Met ‘een maandje vrijwilligerswerk doen in een weeshuis’ houden we deze nare industrie in stand. In ‘goede’ weeshuizen’ gelooft Cheney niet: "Het is nooit een goede plek voor kinderen om op te groeien. UNICEF heeft nu gelukkig gezegd dat een kind onder de drie niet langer dan drie maanden in een weeshuis mag wonen: elke maand dat ze daar zitten, gaan ze terug in ontwikkeling." Een oplossing ziet ze wel. "Ik denk dat we de weeshuisindustrie in ons leven nog kunnen beëindigen. Maar het discours moet verlegd worden. De weeshuizen kunnen worden omgebouwd tot community centers. Het geld moet naar de families die de kinderen onderhouden, niet naar de weeshuizen. Dat is minder ‘Instagrammable’ maar heel belangrijk. Onder andere in Rwanda is al besloten dat alle weeshuizen gesloten moeten zijn in 2020."                                             Â