In een wereld die steeds verandert, wordt het van ons vereist ook vanuit deze verandering naar ons onderwijs te kijken. Als Erasmus Universiteit Rotterdam willen we dat onze studenten in staat zijn om met ingewikkelde maatschappelijke vraagstukken om te gaan en daar een positieve bijdrage aan te leveren.
Daarom wordt door het onderwijsprogramma Impact at the Core gewerkt aan het vormgeven van impactgedreven onderwijs. Recent presenteerde dit programma haar definitiedocument ‘Impact-driven education at EUR’. Dit beschrijft hoe wij als EUR onze studenten kunnen leren omgaan met de ingewikkelde vraagstukken die leven in de maatschappij. Oftewel hoe kunnen we de impact capacity van onze studenten vergroten? Maar waarom is dit zo belangrijk voor EUR? En wat betekent dit voor onze docenten? Rector magnificus Annelien Bredenoord en Arwin van Buuren, Academic Lead van Impact at the Core, gingen in gesprek.
Waardevol onderwijs met Impact
Eigenlijk is impactgedreven onderwijs onlosmakelijk verbonden met het profiel van de EUR. Opgericht in 1913 vanuit een behoefte aan gekwalificeerd personeel in de haven, heeft EUR deze verbintenis tussen universiteit en stad altijd opgezocht. Deze band wordt ook benadrukt in onze strategie, zo vertelt Bredenoord. ‘We willen graag een positieve bijdrage leveren aan de stad, de regio en de wereld. We willen dat onze studenten, als ze straks de arbeidsmarkt opgaan, voorbereid zijn op de maatschappelijke vraagstukken waar ze daar geconfronteerd mee gaan worden.’ Daarom is impactgedreven onderwijs zo waardevol, aldus Van Buuren. ‘We confronteren studenten met de complexiteit van die vraagstukken zoals ze in de echte wereld spelen. We dwingen ze na te denken over vragen zoals: wat kan ik met datgene wat ik hier leer? Hoe kan ik aan dit vraagstuk bijdragen? Met dit onderwijs hopen we studenten te laten reflecteren op de rol die zij kunnen spelen. Persoonlijk vind ik die confrontatie van groot belang.’
Bredenoord is het hiermee eens. ‘We halen de studenten uit hun academische bubbel door ze te laten samenwerken met partners uit de praktijk. Zo kunnen ze de verschillende kanten van een vraagstuk aan den lijve ervaren. Het gaat niet alleen om kennisoverdracht, maar ook om de complexiteit van het vraagstuk echt te doorzien en te voelen. Ik denk dat dit een belangrijk element is van impactgedreven onderwijs.’ Dit benadrukt een belangrijk verschil met traditionele vormen van onderwijs, zo is bij impactgedreven onderwijs veel aandacht voor de reflexieve component, stelt Van Buuren. ‘Een maatschappelijk vraagstuk is nooit neutraal. En hoe mensen zich daartoe verhouden is ook nooit neutraal. Het gaat over waarden en belangen.’ ‘Eigenlijk confronteert dit studenten ook met hun eigen normatieve opvattingen en emoties, en misschien ook wel met hun vooroordelen’ vult Bredenoord aan, ‘en als het goed is gaan ze hierop reflecteren.’
'Het gaat niet alleen om kennisoverdracht, maar ook om de complexiteit van het vraagstuk echt te doorzien en te voelen. Ik denk dat dit een belangrijk element is van impactgedreven onderwijs.’ - Prof.dr. Annelien Bredenoord
Op 20 april 2023 heeft het College van Bestuur besloten dat het definitiestuk ‘Impact-driven education at EUR’ gebruikt zal worden als het didactische raamwerk voor de uitwerking van impactgedreven onderwijs in de nieuwe onderwijsvisie van EUR. De universiteit wil hiermee een zekere eenduidigheid nastreven, zegt Bredenoord. ‘Het is een common frame of reference: dit is de manier waarop wij als universiteit kijken naar impactgedreven onderwijs. Zo voeden we de impact capacity van onze studenten en helpen we ze in hun ontwikkeling als toekomstige ‘change agents’. Dit betekent ook dat wanneer de faculteiten aan de slag gaan met dit onderwijs in hun curricula te verwerken, zij een handvat hebben. Tegelijkertijd wilden we met dit stuk de faculteiten de ruimte geven om dit type onderwijs in te vullen zodat het past bij hun eigen profiel.’
De rol van de docent
‘We hopen dat we als EUR op deze manier de samenleving kunnen helpen door haar vraagstukken in ons onderwijs een plek te geven. Maar dit vraagt ook een verandering in de rol van onze docenten’, aldus Van Buuren. ‘De docent is niet meer alleen degene die de kennis overdraagt, maar juist de persoon die het leerproces van de student begeleidt. Ook brengt de docent de maatschappelijke partners naar binnen, dus dat betekent dat er een netwerkrol moet worden ingevuld. Het is van groot belang dat we onze docenten hierin ondersteunen.’ Bredenoord beaamt dit. ‘We moeten ze niet overvragen en niet elke docent hoeft alle aspecten van het impact onderwijs te beheersen.’
‘Enerzijds krijgt de docent een meer bescheiden rol’, legt Van Buuren uit, ‘omdat dit onderwijs afstapt van het idee dat de docent er puur is voor de kennisoverdracht. Je wordt als docent onderdeel van het leerproces van de studenten. Een cruciale rol, want het leerproces dat de studenten doormaken is best uitdagend. Er zijn onzekerheden die in het klassieke onderwijs niet voorkomen. Er zit een verassingselement in waarvan je als docent ook niet de uitkomst kan voorspellen. Dit komt door de rol die de maatschappelijke partner krijgt in het onderwijs en door het ongestructureerde karakter van de vraagstukken die je inbrengt. Als je een student een vraagstuk geeft van zo’n partner, dan weet je niet wat de uitkomsten kunnen zijn. In sommige gevallen ken je het probleem niet eens goed. Hierdoor staat het persoonlijke leerproces van de student centraal. En ik verwacht eigenlijk dat het onderwijs hierdoor een stuk leuker wordt. Ook voor de docenten, omdat je zelf ook verrast wordt.’
'De docent is niet meer alleen degene die de kennis overdraagt, maar juist de persoon die het leerproces van de student begeleidt.' - Prof.dr. Arwin van Buuren
Mooie voorbeelden in ons onderwijs
In de afgelopen jaren hebben we bij EUR al vele mooie voorbeelden van impactgedreven onderwijs zien opkomen. ‘Zo ook de Master Economics of Sustainability,’ vertelt Bredenoord. ‘Ik denk dat dit een prachtig voorbeeld is van een opleiding waarbij studenten gedurende het jaar bezig zijn met een vraagstuk dat is aangedragen door een maatschappelijke partner. En in september begint de nieuwe Master Societal Transitions.’ Van Buuren vult aan. ‘Impactgedreven onderwijs zie je op vele verschillende manieren terugkomen. Je ziet studenten in de wijken mooie dingen doen. Je ziet studenten scripties schrijven die ook echt een rol spelen in beleidsprocessen of organisatiekeuzes. We hebben onze honoursprogramma’s en minoren, zoals bijvoorbeeld de Impact Space. En natuurlijk hebben we ook de Convergentie. Het is wel duidelijk dat al het onderwijs binnen de Convergentie per definitie impactgedreven onderwijs is.’
‘We zijn ook nog volop aan het leren,’ erkent Bredenoord. ‘We moeten daar ook nuchter en eerlijk in zijn. We hebben goede voorbeelden van impactgedreven onderwijs, maar we zijn nog continue aan het leren, bijschaven en doorontwikkelen. Bovendien verandert zowel de wereld snel als ook de technologische context in ons onderwijs, denk aan generative AI zoals ChatGPT, dus we zullen ons continue moeten blijven ontwikkelen. We hebben nu het definitiestuk als een soort onderlegger voor de onderwijsvisie en de faculteiten gaan daarmee aan de slag.'
De volgende stap
Hoe gaan we dat impactgedreven onderwijs in alle opleidingen vormgeven? Opschalen, dat is nu de volgende stap. ‘Weet dat je niet alleen staat,’ stelt Van Buuren. ‘Laat je vooral inspireren door het definitiestuk en de vele voorbeelden die er inmiddels zijn. En weet dat er partijen zijn bij EUR, zoals Impact at the Core, die jou kunnen ondersteunen in het ontwerpen van impactgedreven onderwijs.’ Bredenoord sluit daarbij aan. ‘De stap naar meer impactgedreven onderwijs gaan we samen maken. Daarom investeren we in de benodigde faciliteiten en helpen we opleidingen die deze slag willen maken. Waarbij we uiteindelijk willen dat al onze studenten tenminste met deze vorm van onderwijs kennismaken en zich er desgewenst ook verder in kunnen bekwamen en verdiepen.'