Paper van PhD'er Menno van Calcar krijgt eervolle vermelding voor Mark Lenssen prijs

Van Calcar doet sinds 2021 promotieonderzoek naar of en hoe zogenaamde '4E-accounts of cognition' (embodied, embedded, extended en enactive) gebruikt kunnen worden voor het filosofieonderwijs, met een focus op argumentatie-competentie. Daarnaast is hij filosofiedocent. Van Calcars paper, getiteld ‘A Plea for Wild Philosophy: How Thinking about Online Philosophy Teaching Shows that Doing Philosophy Well Is Like Being an Elephant in the Jungle’, ontving een "Honorable Mention" voor de 2024 Mark Lenssen prijs, die tweejaarlijks wordt uitgereikt voor het beste artikel over het onderwijzen van filosofie.

Erg fijn

De PhD’er was enigszins verbaasd toen hij de mail van de American Association of Philosophy Teachers (AAPT) in zijn mailbox kreeg: "Ik ontving, uit het niets, een mail met felicitaties. Dat is natuurlijk verdacht, vooral als je je nergens voor aangemeld hebt. Mijn eerste reactie was dan ook om een en ander driemaal te controleren. Het blijkt dat de AAPT op eigen houtje alle artikelen uit alle relevante tijdschriften leest en daaruit een selectie maakt. Mijn paper was gepubliceerd in het journal ‘Teaching Philosophy’. De Eervolle Vermelding, die wordt uitgekozen uit alle artikelen over filosofieonderwijs uit de jaren ‘22 en ‘23, is natuurlijk erg fijn. Het was mijn eerste wetenschappelijke publicatie. Ik kreeg er al wel reacties op, en wist dus dat het gelezen werd, maar deze vermelding leidt tot nóg meer lezers. En het is, naast een aangenaam compliment, ook een geruststelling dat ik niet voor niets aan het schrijven ben."

Geen wandelende breinen

Van Calcar legt uit wat hij met zijn onderzoek én met het schrijven van dit paper wil bereiken: "Het idee dat wij wandelende breinen zijn waarbij de rest van het lichaam eigenlijk niet zo belangrijk is om onze cognitie (denken, waarnemen, et cetera) te begrijpen, wordt al enkele decennia bestreden door een familie van theorieën die juist de verbondenheid van brein, lichaam en fysieke en socioculturele omgeving benadrukken. Het standpunt van deze theorieën is zoiets als: alleen het brein bestuderen om te begrijpen hoe cognitie werkt is als het alleen bestuderen van het roer om te begrijpen hoe een zeilboot werkt. Onderzoek naar de relevantie van deze theorieën (Theories on Embodied Cognition) voor het begrijpen van leerprocessen staat nog in de kinderschoenen. Er zijn wel mensen mee bezig, bijvoorbeeld de EmbEd onderzoeksgroep waar ik in meedraai, maar er is pas in mei van dit jaar voor het eerst een internationale conferentie over embodied education. Ik probeer in mijn onderzoek verschillende dingen te bereiken: ik wil een filosofische en empirische onderbouwing geven voor de relevantie van 4E theorieën, en ik wil de geesten in het onderwijs rijp maken voor het omarmen ervan. Als we beter begrijpen dat wij geen in breinstructuren vervatte computers zijn, dan kunnen we leerprocessen, die nu vaak gericht zijn op het ‘programmeren’ van de hersenen, verbeteren."

Pleidooi voor aanpassing

‘A Plea for Wild Philosophy’ is dus gericht op het laten rijpen van de geesten, en is daarmee, aldus Van Calcar, gericht op een publiek dat met filosofieonderwijs bezig is, van primair onderwijs tot en met de universiteit. Van Calcar: “Ik beargumenteer dat we in het filosofieonderwijs de filosofische competentie van leerlingen en studenten willen vergroten, en dat we daarbij eigenlijk iets raars doen, vooral in het voortgezet onderwijs. We creëren namelijk vaak kunstmatige situaties die filosofiecompetentie testen."

Geschreven examens zijn daar een voorbeeld van, beargumenteert Van Calcar in zijn paper. "In deze situaties moet de leerling laten zien in zo’n kunstmatige situatie competent te kunnen zijn, terwijl volwaardige filosofische competentie eigenlijk veel beter te begrijpen is als het kunnen filosoferen in ‘het wild’: in interactie met een rijke omgeving die bestaat uit allerlei mogelijkheden: informatie opzoeken, bronnen raadplegen, discussiëren, lezen, wandelen, presenteren, formuleren, et cetera. Ik pleit in het artikel dus voor het aanpassen van het filosofieonderwijs zodat het meer op filosoferen in het wild gaat lijken.”