Wie heeft er eigenlijk een stem in duurzaamheid? In deze werkvorm nemen studenten bewust de rol in van een niet-menselijke stakeholder, zoals een ecosysteem, een toekomstige generatie, een dier of zelfs een object als een dijk of een windturbine. Door hun perspectief te verkennen en te verwoorden, oefenen studenten empathisch denken en systeemdenken, en worden gesprekken over duurzaamheid fundamenteel verbreed. Het insluiten van niet-menselijke stakeholders nodigt daarnaast uit tot reflectie over onze relatie met de natuur.
Zodra je deze aanpak hebt geïntroduceerd, kun je hem blijven inzetten bij toekomstige discussies, groepsopdrachten of casussen.
- Doel van de activiteit
- Kennis uitwisselen | Vaardigheden oefenen | Reflecteren
- Wanneer
- Tijdens het lesmoment | Na het lesmoment | Voorafgaand aan lesmoment
- Waar
- Offline
- Tijdsduur
- < 10 minuten| < 30 minuten| < 60 minuten
- Groepsgrootte
- Small | Medium | Large
- Materialen
Pen en papier
Stappenplan
Stap 1
Introduceer het idee: Bespreek wat een ‘niet-menselijke stakeholder’ is. Denk aan elementen als water, lucht, grond, insecten, toekomstige generaties, of dieren. Dit zijn allemaal entiteiten die wel worden beïnvloed door beslissingen, maar meestal geen directe stem hebben. Verwijs eventueel naar voorbeelden zoals Jan Terlouws lege stoel voor ‘de toekomst’, of het gedachtegoed van ecoloog en filosoof Matthijs Schouten.
Stap 2
Koppel aan een actueel vraagstuk: Kies een duurzaamheidsvraagstuk dat in jullie les aan bod komt (zoals stikstofbeleid, waterbeheer, of energietransitie). Vraag: wie of wat wordt door deze situatie beïnvloed, maar krijgt meestal geen stem?
Stap 3
Wijs rollen toe of laat kiezen: Studenten krijgen (of kiezen) een niet-menselijke stakeholder toegewezen, zoals “de rivier”, “de bijenpopulatie”, “de windmolens”, “de boer over 30 jaar”, of “de bodem”.
Stap 4
Bereid een bijdrage voor: Laat studenten, individueel of in groepjes, zich inleven in hun rol. Ze beantwoorden vragen als:
- Wat wil deze stakeholder of heeft deze stakeholder nodig?
- Wat ervaart deze stakeholder als gevolg van het beleid of gedrag van mensen?
- Wat zou deze stakeholder aan de rest van de groep willen meegeven?
Stap 5
Zet het vraagstuk in scène: Organiseer een groepsdiscussie, beleidsdebat of brainstorm waarin alle stakeholders, inclusief de niet-menselijke, aan tafel zitten. Iedere rol krijgt spreektijd. De groep zoekt samen naar oplossingen die recht doen aan álle stemmen.
Stap 6
Reflectie: Laat studenten kort reflecteren:
- Wat veranderde er toen deze stemmen wél gehoord werden?
- Hoe was het om de rol aan te nemen van een niet-menselijke stakeholder?
- Welke spanning voelde je tussen jouw rol en andere belangen?
- Hoe kan dit soort denken bijdragen aan duurzame besluitvorming?
Variant 1
Zet letterlijk een lege stoel neer voor de toekomst of laat studenten plaatsnemen in een kring met naamkaartjes als “De Zee”, “2050”, of “Het Insectenleven”
Variant 2
Laat studenten rollen trekken uit een stapel kaarten met niet-menselijke entiteiten, inclusief verrassende zoals “microplastic”, “CO₂”, of “stilte”.
Variant 3
Laat studenten bij het voorbereiden van hun bijdrage de stem van hun entiteit verbeelden en visueel tot uitdrukking brengen.
Variant 4
Nodig studenten uit om de niet-menselijke entiteit gedurende langere periode (bijvoorbeeld in de periode van het vak) in gedachten te houden buiten de les, of een niet-menselijke entiteit te observeren in hun eigen omgeving, zoals een boom, plantje, steen (iets natuurlijks dat zij een plek geven waar ze het dagelijks kunnen zien).
Tip 1
Fragmenten uit documentaires of interviews met ecologen kunnen het inlevingsvermogen versterken, zie bijvoorbeeld de website van Matthijs Schouten voor inspirerende filmpjes over onze relatie met de natuur.
Tip 2
Als de methode eenmaal bekend is, kun je studenten bij elke groepsopdracht herinneren aan de mogelijkheid om een ‘non-human stakeholder’ aan tafel te zetten.
Naamkaartjes of kaartjes met rollen
Pen & papier of laptop voor studenten om de bijdragen vanuit hun entiteit voor te bereiden
(Eventueel) fragment uit een documentaire of lezing
Je vindt hier suggesties voor tools en materialen bij deze werkvorm. Het is vaak mogelijk om andere tools te gebruiken. Wend je tot het Learning & Innovation team van je faculteit over de beschikbaarheid en het toepassen van online en offline tools.”
