Volledig neutrale verslaggeving bestaat niet in de journalistiek. Veel media streven er weliswaar naar om zo objectief mogelijk te zijn, maar nemen toch vaak de taal van de macht over. Hoe zit dat? Isabel Awad, universitair hoofddocent Media en Communicatie aan ESHCC, vertelt in een interview met magazine en journalistieke website ‘OneWorld’ hoe journalisten te werk gaan en hun verantwoordelijkheid kunnen ontlopen.
Journalisten volgen bepaalde routines waarmee ze hun interpretatie vaak als feit presenteren. Door bijvoorbeeld afstandelijk te schrijven en verschillende (vaak conflicterende) meningen tegenover elkaar te zetten. Volgens Awad distantiëren journalisten zichzelf hiermee van hun verhaal: ‘het was mijn bron die dat zei, niet ikzelf’ en dan mag de lezer bepalen wat waar is. “Deze routines volgen journalisten om hun werk uitvoerbaar te maken en zich te beschermen tegen de claim dat ze een standpunt innemen.”
Elitebronnen
Het gevolg is dat onwaarheden uit de politiek in de media een podium krijgen, en journalisten niet altijd de tijd nemen om ze te controleren. ‘Objectieve’ journalistiek wil een gelijk speelveld creëren waarin iedereen aan het woord kan komen en de journalist zelf geen rol speelt. Maar in de praktijk worden verschillende bronnen allesbehalve gelijk behandeld omdat de journalistiek steunt op wat je institutionele bronnen zou kunnen noemen, of elitebronnen, vanuit de gedachte dat, als nieuwswaarde een belangrijk criterium is, sommige mensen belangrijker zijn dan anderen.
Awad noemt het een conservatief mechanisme. “Want als je bronnen met macht prioriteit geeft, vergroot je die macht. En als je bronnen zonder macht niet als legitieme bron behandelt, versterk je die ongelijke relatie.”
Complexiteit als excuus
Dit probleem zien we nu bijvoorbeeld in de verslaggeving rond de genocide in Gaza. “Palestijnse bronnen worden genegeerd, of hoogstens als mening tegenover die van Israël geplaatst. Westerse journalisten gaan niet meer op zoek naar de waarheid, maar roepen dat het verhaal ‘te complex’ is.” Een beroep doen op de ‘complexiteit’ van een onderwerp, is nog een manier waarop journalisten hun verantwoordelijkheid ontlopen, denkt Awad. “Terwijl het juist hun taak is om complexe verhalen te onderzoeken en begrijpelijk te maken voor het brede publiek.”
Verantwoordelijkheid
Volgens Awad moeten en kunnen journalisten zelf bepalen wie een stem verdient en waarom. “Ik weet ook zeker dat veel journalisten anders willen werken”, benadrukt ze. “En soms lukt dat. Maar daar zijn ook meer middelen, moed, tijd en inspraak voor nodig – iets wat veel journalisten niet hebben.”
Lees het volledige artikel op OneWorld
Naast Isabel Awad is ook Marcel Broersma (hoogleraar Media en Journalistieke Cultuur aan de Rijksuniversiteit Groningen) geïnterviewd voor het artikel op OneWorld.
- Universitair Hoofddocent
