In deze editie van PhD Stories van de Erasmus School of History, Culture and Communication (ESHCC) spreken we met dr. Yongjian Groenendijk-Li over zijn onderzoek naar Chinese gepensioneerden die, als ware “trekvogels”, tussen steden en seizoenen migreren. Zijn werk laat zien hoe deze ouderen digitale platforms gebruiken om in contact te blijven, kennis te delen en een geheel nieuw beeld te schetsen van wat het betekent om ouder te worden in de 21e eeuw.
Wanneer grootouders influencers worden
Wat als je opa niet zou worstelen met zijn smartphone, maar juist online lessen zou geven aan duizenden volgers? Op 25 september 2025 verdedigde Yongjian Groenendijk-Li zijn proefschrift aan de Erasmus School of History, Culture and Communication, waarin hij een verrassend nieuw licht werpt op ouder worden in het digitale tijdperk. Hij onderzocht een groep Chinese gepensioneerden die zichzelf Houniao noemen – letterlijk: “trekvogels”. Elke winter trekken ze naar het warme zuiden van China en in de zomer keren ze terug naar de koelere noordelijke steden. Maar hun migratie is niet alleen fysiek. Via platforms als WeChat en Douyin (de Chinese versie van TikTok) creëren deze ouderen digitale buurten, delen ze kennis en bouwen ze gemeenschappen die vloeiend bewegen tussen de online en offline wereld.
Van een simpele vraag naar digitale vleugels
De kern van Yongjians onderzoek begon met een ogenschijnlijk eenvoudige vraag: hoe gebruiken ouderen digitale technologie om met elkaar in contact te blijven, ondanks fysieke afstand? Al snel bleek dat het om veel meer ging dan alleen communicatie. “Ik realiseerde me dat het niet draait om aanpassing,” vertelt hij. “Deze gepensioneerden volgen niet de regels van jongere generaties – ze schrijven hun eigen regels. Smartphones zijn hun digitale vleugels geworden, waarmee ze op meerdere plekken tegelijk aanwezig kunnen zijn.”
In plaats van technologie te zien als iets wat ze moeten leren van hun kinderen, leren de Houniao van elkaar. Ze vormen horizontale netwerken van kennisdeling, waarin iedereen leraar én leerling kan zijn.
Speurwerk in drie werelden
Om dit fenomeen te doorgronden, combineerde Yongjian uiteenlopende onderzoeksmethoden. Hij analyseerde twintig jaar aan krantenartikelen over oudere migranten, bracht drie maanden door in Sanya – ook wel het “Chinese Florida” genoemd – waar hij met gepensioneerden meedeed aan ochtendoefeningen en deelnam aan hun WeChat-groepen, en hij dook in honderden Douyin-video’s waarin ouderen hun eigen verhalen vertellen. “Het voelde alsof ik detectivewerk deed in drie werelden tegelijk,” herinnert hij zich. “Etnografie, digitale antropologie en media-analyse kwamen allemaal samen.”
De regels van het ouder worden herschrijven
Uit dat onderzoek kwamen twee opvallende inzichten naar voren. Ten eerste zijn deze ouderen geen passieve gebruikers die met moeite leren omgaan met technologie, maar juist actieve vernieuwers die elkaar de weg wijzen in de digitale wereld. En ten tweede ontwikkelen ze een nieuwe manier van aanwezig zijn die Yongjian “mediated nearby” noemt – tegelijkertijd dichtbij en ver weg, verbonden met meerdere plekken tegelijk.
“Ze kiezen niet tussen thuisblijven of verhuizen,” legt hij uit. “Ze gebruiken digitale technologie om nieuwe vormen van mobiliteit en verbondenheid te creëren. Ze hebben het ouder worden als het ware ‘gehackt’.”
Een blik op de toekomst van ouder worden
De betekenis van dit onderzoek reikt veel verder dan China. Tegen 2050 zal wereldwijd één op de vier mensen ouder zijn dan zestig. Als steden en technologieën blijven uitgaan van het idee dat ouderen traag, kwetsbaar of immobiel zijn, dan lopen we generaties achter, waarschuwt Yongjian.
“De Houniao laten zien dat ouder worden ook kan betekenen: blijven ontdekken, blijven bewegen, blijven leren,” zegt hij. “Ze laten zien dat technologie niet per se afstand schept, maar juist gemeenschap kan creëren. Iedereen die van plan is ooit ouder te worden – en dat zijn we allemaal – kan iets van hen leren.”
Het moment waarop alles kantelde
Het promotietraject veranderde ook Yongjians eigen kijk op de wereld. Aanvankelijk dacht hij te onderzoeken hoe technologie kwetsbare ouderen kon ondersteunen, maar hij ontdekte juist een gemeenschap van vernieuwers die jonge mensen regelmatig voorbijstreefden.
Een moment zal hem altijd bijblijven: een 80-jarige deelnemer liet hem zien hoe je een videogesprek maakt via WeChat. “Dat was een keerpunt,” vertelt hij. “Ik besefte dat ik niet ‘onderzoeksobjecten’ bestudeerde, maar leraren had gevonden. Het moeilijkste deel van mijn promotie was mijn eigen vooroordelen over ouder worden afleren.”
Geïnspireerd door boeken, muziek en humor
Naast zijn veldwerk vond Yongjian inspiratie op onverwachte plekken. Virginia Woolfs The Waves – met de zin ‘I am rooted, but I flow’ – vatte voor hem perfect de ervaring van de Houniao samen. Margaret Atwoods tijdloze romans hielpen hem nadenken over aanwezigheid over afstand heen.
Muziek speelde ook een grote rol: van Pia Douwes’ “Mijn leven is van mij” en Paul de Leeuws “’k Heb je lief” tot “Angels” van Robbie Williams en zelfs de luchtige BBC-sitcom Miranda. “Die nummers herinnerden me eraan hoe belangrijk betekenis, liefde, mededogen en moed zijn in alledaagse momenten,” zegt hij met een glimlach.
Van campus naar zorgpraktijk
Na zijn promotie kiest Yongjian niet voor een academische loopbaan, maar voor de praktijk. Hij start een opleiding tot verpleegkundige geestelijke gezondheidszorg bij de Parnassia Groep. Zijn onderzoek naar hoe mensen veerkracht opbouwen door verbinding inspireerde hem om dat proces van dichtbij te willen ondersteunen.
“Onderzoek leerde me hoe mensen kracht putten uit relaties,” vertelt hij. “Nu wil ik die inzichten toepassen in de zorg, waar ik anderen direct kan helpen om die kracht te vinden.”
“Wees de verteller van je eigen leven”
Gevraagd naar de boodschap die hij het publiek wil meegeven, hoeft Yongjian niet lang na te denken:
“Be the narrator of your own life stories, and live your life to the fullest.”
- Onderzoeker
- Meer informatie
Promovendus: dr. Yongjian Groenendijk-Li
Titel proefschrift: Migratory Birds in the Digital Age: Digital Place-making, Narrative, and Identity of Chinese Ageing Houniao Migrants
Datum promotie: 25 september 2025
Afdeling: Media and Communication, ESHCC
