In het AD van vandaag (23 januari 2015) zijn uitspraken van docent Kees Ribbens te lezen over de nieuwe Nederlandse film Michiel de Ruyter. Het gehele artikel is hieronder te lezen.
Met de film Michiel de Ruyter heeft Nederland er weer een heldenepos op het witte doek bij. De peperdure historische film brengt de vaderlandse geschiedenis tot leven. Met spectaculaire scènes, gelikte helden en een paar verdraaide of ontbrekende historische feiten.
Johan de Witt ziet er op het witte doek wel erg fris en sexy uit voor een 17de eeuwse raadspensionaris. Bijna te mooi om te lynchen. ,,Acteur Barry Atsma als De Witt, dat hebben ze vast gedaan voor de vrouwen,'' lacht historica Marjolein Overmeer, gespecialiseerd in geschiedenis in media en films.
Eerder deze week zag ze de preview van de film Michiel de Ruyter. Een aanrader, zegt ze. Zeker drie van de vijf sterren waard. ,,Meestal zijn Nederlandse films in combinatie met geschiedenis lachwekkend. Dat komt doordat ze ten onrechte worden vergeleken met Hollywoodproducties of mooie drama's van de BBC, waar veel meer geld beschikbaar is.''
,,In die zin valt Michiel de Ruyter me mee. De zeeslagen zijn mooi weergegeven. Als publiek vond ik 'm leuk. Als historica wel oké.''
Want zoals het een goede historische film betaamt, kloppen de feiten natuurlijk niet altijd helemaal. Overmeer vindt het jammer dat er geen jaartal aan te pas komt.
,,Alsof een strijd van 23 jaar in 1 jaar heeft plaatsgevonden. En het belang van religie komt helemaal niet aan bod. Ze vonden dat niet aansprekend genoeg, maar het is een essentieel onderdeel van het leven in de 17de eeuw.''
Joost Schokkenbroek, maritiem historicus en conservator van het Scheepvaartmuseum in Amsterdam, zag dat er van de oorlogsschepen bouwtechnisch 'helemaal niets klopt'. En historici weten dat admiraal De Ruyter natuurlijk niet aanwezig kon zijn bij de moord op de gebroeders De Witt, zoals in de film.
Dramatiek
,,Ik begrijp dat het voor de dramatiek in het verhaal mooier is, maar de historische werkelijkheid wordt hier geweld aan gedaan,'' zegt Schokkenbroek.
,,Maar het is knap hoe ze De Ruyter als familieman hebben neergezet en de manier laten zien waarop hij in het militair-politieke bestel stond. Ik heb ergere dingen gezien in andere films.''
Neem Nova Zembla, de film van Reinout Oerlemans over de reis van de Nederlandse ontdekkingsreiziger Willem Barentsz. Die film hangt aan elkaar van 'knullige fouten' en een 'veelzeggende onverschilligheid ten aanzien van de geschiedenis', zeiden critici destijds.
Veel te groene decors in plaats van een ijslandschap, ijsgrotten die er nooit waren op Nova Zembla, een sterrenhemel terwijl het in de poolzomer 24 uur lang licht is en arme mensen die in ijskoud poolwater werden gekielhaald. En verkeerde helden. Schokkenbroek: ,,Daar neemt de verbeelding een loop met de waarheid.''
Waarheidsgetrouw
Los van de historische juistheid, heroïsche films over mensen en gebeurtenissen uit het roemruchte verleden kunnen de vaak gebrekkige kennis van de vaderlandse geschiedenis opkrikken. Daar kunnen dit soort films bij helpen.
Het is hinken op twee gedachten. Of de geschiedenis waarheidsgetrouw vertellen, of de historische realiteit loslaten en een spannend drama maken.
Filmmakers gaan voor dat laatste. Het spannende verhaal. Entertainment. ,,Ze willen een verhaal waar ze de kijker in mee kunnen trekken,'' zegt Kees Ribbens, bijzonder hoogleraar populaire historische cultuur en oorlog (Erasmus Universiteit Rotterdam).
Laten we vooral niet elke historische film beoordelen op wat wel of niet klopt. ,,Bij elke historische film kun je wel een foutenlijst maken. De vrijheid van filmmakers is groot. Historici moeten hen niet de maat nemen. Omgekeerd moeten producenten goed aangeven in hoeverre ze zich hebben laten leiden door historische feiten zoals die bekend zijn.''
Nog voor de première volgende week, is er al rumoer rond de film. De actiegroep Michiel de Rover protesteert tegen het ontbreken van het slavernijverleden in de film. Want, zeggen ook andere historici, De Ruyter heeft de Nederlandse slavenhandel beschermd en in stand gehouden. Wie vertelt over zijn heroïsche zeeslagen tegen de Engelsen, mag het doel van de zeeslagen - namelijk de verovering van slavenforten - niet negeren.
Ribbens: ,,Producenten hebben niet de ambitie om alles wat we weten in een film te brengen. Het is een selectie.''
Het leidt ook tot zelfreflectie, zegt Ribbens. Ook als de slavenhandel wordt genegeerd in de film, wordt er daarna toch over gediscussieerd.
,,Het besef dat Nederland niet meer dat witte land is van 80 jaar geleden, is een goede zaak. Daar komen andere vertolkingen uit voort, zoals films als Tula of Sonny Boy. Omdat mensen zich niet kunnen vinden in het huidige aanbod en de thema's. Dat is goed voor ons historisch besef.''
En misschien passen films als Michiel de Ruyter wel prima in de huidige tijdgeest. Overmeer: ,,Juist nu Nederland niet meer zo tolerant en eensgezind is, wilden de makers iets waardoor mensen weer trots kunnen zijn op Nederland. Dat ligt er zo dik op, dat vind ik eigenlijk niet kunnen. Maar ach, over 10 jaar lachen we daar om.''
Schokkenbroek: ,,Het kan zijn dat we op zoek zijn naar iconen uit de geschiedenis aan wie we ons kunnen spiegelen, omdat we geen eigentijdse helden meer hebben. Het idee in de film van 'wij zijn één in tijden van nood', kun je zo toepassen op de huidige tijd.''
'Knap hoe ze De Ruyter als familieman tonen en als militaire figuur'