Je herkent ze vast wel, t-shirts met de gele smiley met kruisjes als ogen of de rode lippen met uitgestoken tong. Bandshirts zijn een veel voorkomend verschijnsel in het straatbeeld, maar waar komt het eigenlijk vandaan? En wat zegt het shirt over de drager ervan? Julian Schaap, muzieksocioloog aan Erasmus School of History, Culture and Communication, vertelt het verhaal achter bandshirts in Villa VdB op NPO Radio 1.
De eerste bandshirts werden waarschijnlijk voor het eerst in de jaren ’50 gemaakt door fans van Elvis Presley. Dat kreeg een vervolg met de Beatles en Rolling Stones en eind jaren ’60 gingen festivals dat steeds vaker doen en konden mensen ook shirts van die bepaalde festivals kopen. En dat is eigenlijk nooit meer opgehouden.
Erkenning vinden
Waarom willen mensen dat? “Voor festivalbezoekers is een festivalshirt een token om de wereld te laten zien dat je bij een optreden of festival bent geweest, net als bijvoorbeeld de bekende festivalpolsbandjes,” zegt Schaap in het radio-interview. “Maar het artiestenshirt is een uiting dat je ergens fan van bent. Het laat aan anderen laat zien van welke muziek je houdt en daarin kun je elkaar herkennen. Dat zorgt voor cohesie en groepsgevoel. Je deelt iets met een ander die je niet kent, bijvoorbeeld een luistergeschiedenis en dezelfde associatie met liedjes. En hoe onbekender artiesten zijn, hoe belangrijker dat signaal wordt. ”
'Voordat je werd geboren'
Een bekende stelling rond bandshirts is dat jongeren die bandshirts dragen die populair waren voordat zij geboren waren, de band niet eens kennen. “Dat kan waar zijn, maar dat zou je echt aan individuen moeten vragen”, zegt Julian. “Wie weet hebben ze echt alles van Nirvana of Metallica geluisterd.”
Wat meespeelt is de verkoop van bandshirts door grote modeketens, wat ongeveer in 2010 begon. Dat had impact op de betekenis van het bandshirt. “We zien bijvoorbeeld Nirvanashirts vaak in modewinkels. Dat wil niet per se zeggen dat fans de shirts niet meer dragen of kopen, maar op het moment dat het een mainstream mode-item wordt en je niet zeker weet of iemand echt een fan van de band is, dan krijgt het shirt een andere functie. Muziekfans en vooral jongeren hechten daar waarde aan. Als je dan van grunge uit de jaren ’90 houdt, laat je je Nirvanashirt in de kast hangen en trek je bijvoorbeeld een Soundgardenshirt aan om je te onderscheiden.”
Cultureel kapitaal
Shirts signaleren naar anderen iets wat Schaap ‘cultureel kapitaal’ noemt: bepaalde kennis van een muziekgenre. Hoe meer niche en obscuur de muziek, hoe meer kennis fans vaak hebben. Met de manier waarop modemerken zich dat toe-eigenen, wordt dat cultureel kapitaal eigenlijk misbruikt.
“Een mooie reactie hierop kwam van een metalfan in Zweden, toen modeketen H&M begon met het verkopen van metal-geïnspireerde ‘bandshirts’ (fictieve bands). De fan liet zien hoe belangrijk kennis over de genres is en maakte websites over de niet-bestaande bands en koppelde er allerlei fictieve nazistische en fascistische uitingen aan. Hij stuurde dit door naar H&M met de vraag ‘weten jullie wel wat jullie verkopen?’. Dat zorgde voor paniek bij de designstudio en laat heel mooi de kracht van dat cultureel kapitaal zien.”
- Onderzoeker
