Promotie S. (Sander) Boxebeld

Willen we meer uitgeven aan zorg, hoeveel meer, en aan welke zorg? Vanwege de vergrijzing, steeds meer mogelijkheden voor behandelingen en toenemende personeelstekorten stijgt de druk op de zorg steeds verder en staan we als samenleving voor uitdagende beleidskeuzes. Steeds vaker klinkt de roep om burgers directer te betrekken in deze keuzes. Een van de manieren hiertoe is een online raadpleging. Voor dit proefschrift zijn daarom online keuze-experimenten uitgevoerd waarin deelnemers in de schoenen van de beleidsmaker werden geplaatst en gevraagd beleidsmaatregelen te kiezen voor actuele vraagstukken in de zorg. 

Het eerste vraagstuk ging over huidkankerpreventie. Meer dan de helft van de kankerdiagnoses in Nederland betreft huidkanker en één op de vijf mensen krijgt ooit huidkanker. De meeste huidkankergevallen zijn gelukkig te voorkomen en de overheid kan hierin een rol spelen. In een keuze-experiment werden aan inwoners van Nederland, Oostenrijk en Spanje overheidsmaatregelen voorgelegd die huidkanker helpen terugdringen. In alle drie de landen was er brede steun voor overheidsingrijpen. De sterkste voorkeur ging uit naar het verlagen van de prijs van zonnebrand en informatiecampagnes. Er was weinig steun voor het verbieden van zonnebanken en zonnestudio’s. Verder vonden deelnemers het belangrijk dat maatregelen niet leiden tot belastingverhoging. De overheid kan daarom het best maatregelen nemen die weinig extra geld kosten, of deze kosten dekken door bezuinigingen elders.  

Het tweede vraagstuk ging over de ouderenzorg. Beleidsmakers staan voor de uitdaging om de ouderenzorg toegankelijk, betaalbaar en van goede kwaliteit te houden. In dit keuze-experiment werden burgers gevraagd om een pakket van beleidsmaatregelen samen te stellen voor de ouderenzorg in 2040. Respondenten adviseerden een breed pakket aan maatregelen, bestaande uit extra formele zorg en mantelzorg, inzet van zorgtechnologie, en invoeren van een maatschappelijke dienstplicht. Jongeren kozen vaker voor de inzet van zorgtechnologie, ouderen vaker voor het invoeren van een maatschappelijke dienstplicht. Deelnemers waren  bereid een forse belastingverhoging te accepteren om de extra overheidsuitgaven aan ouderenzorg te kunnen dekken.   

Naast deze twee beleidsrelevante onderzoeken, omvat het proefschrift ook onderzoek naar de rol van het ontwerp van keuze-experimenten in de uitkomsten. In het keuze-experiment over de ouderenzorg bleek dat het niet uitmaakte voor de voorkeuren van deelnemers of hen verteld was dat de extra uitgaven gedekt zouden worden uit belastingverhoging of uit bezuinigingen op andere beleidsterreinen. Ten slotte, uit een literatuurstudie bleek dat de volgorde waarin opties en hun effecten aan deelnemers worden voorgelegd van invloed kunnen zijn op de voorkeuren van deelnemers. Bij het informeren van beleidskeuzes via keuze-experimenten is het daarom belangrijk om zorgvuldig na te denken over het ontwerp van deze keuze-experimenten.