De huidige lockdownmaatregelen wegen niet op tegen de maatschappelijke gevolgen ervan, schrijven onder anderen Barbara Baarsma, Bas Jacobs, Roland Bal en Coen Teulings. Het kabinet moet openheid van zaken geven.
Het kabinet maakt nog altijd niet duidelijk wat zijn coronastrategie is. Sinds de uitbraak van het coronavirus lijkt die te zijn verschoven van het beschermen van kwetsbaren en het voorkomen van overbelasting van de zorg naar het weren van het virus bij alle Nederlanders.
Het kabinet neemt het aantal positief geteste personen steeds meer als richtsnoer voor ingrepen. Dat aantal is nu bijna tien maal hoger dan op het toppunt van de eerste golf, vooral omdat we nu – terecht – veel meer zijn gaan testen. Maar het aantal opnames op de IC- en verpleegafdelingen ligt nu lager dan het niveau van 1 november en is momenteel de helft lager dan op de top van de eerste golf.
Rechtvaardigen deze cijfers de plotselinge ommezwaai in het beleid en de forse ingrepen? In een democratie mag worden verwacht dat het kabinet de informatie met de samenleving deelt waarop het nu, na de ‘intelligente’ en gedeeltelijke lockdowns, ineens ‘coronabeleid met de hamer’ voorstaat.
Risico-gestuurd beleid
Het kabinet stelt een bijna volledige lockdown in. Dit beleid miskent dat beter coronabeleid mogelijk is door testen van de bevolking en het differentiëren van beleid naar risicogroepen. Testen kunnen op veel grotere schaal worden ingezet om de samenleving en economie te openen zonder onaanvaardbare gezondheidsrisico’s te nemen, bijvoorbeeld door de inzet van sneltesten in universiteiten, horeca, concertzalen en evenementen.
Waarom heeft het kabinet nog geen plannen voor risico-gestuurd beleid afgekondigd, zoals we eerder in de oproep van Herstel-NL hebben bepleit? Ouderen en kwetsbaren lopen een veel groter risico op ziekte en sterfte dan de rest van de bevolking. Door hen beter en intensiever te beschermen en de overige groepen juist meer vrijheden te gunnen, kan overbelasting van de zorg worden voorkomen met minder ingrijpende maatregelen.
Het is mogelijk om met gerichte maatregelen de risicogroepen en mensen die ongerust zijn veel beter te beschermen. Bijvoorbeeld door toegang te geven tot coronavrije zones en veilige momenten in winkels (en andere plekken), en kwetsbare mensen te ondersteunen met vouchers voor veilig taxivervoer, vervangende huisvesting, maaltijdenservice of uitkering zodat zij niet naar risicovolle werkplekken hoeven. Uit een Franse studie van vorige maand blijkt dat harde lockdowns geen effect hebben op de bescherming van ouderen en kwetsbaren.
En waarom jongeren en andere minder kwetsbare groepen dan niet meer vrijheid gunnen? Mochten zij worden besmet dan dragen zij bij aan de immuniteitsmuur waarachter de kwetsbaren kunnen schuilen. De sluitingen van het (basis)onderwijs leiden bovendien tot grote leerachterstanden, vooral in kwetsbare groepen, die zich op langere termijn uiten in inkomensverlies en lagere levensverwachting.
Dergelijk risico-gestuurd beleid is proportioneel, in de zin dat er een redelijke verhouding is tussen de voor- en nadelen van het beleid voor de gezondheid en samenleving. Het is bovendien ethisch meer verantwoord om mensen met een ongelijk risico op corona ook ongelijk te behandelen. Dat doen we ook bij de volgorde van het vaccineren. Daarmee kan de creativiteit en veerkracht in de samenleving veel beter worden benut. Vanuit het Torentje voorschrijven hoe burgers moeten leven is ver verwijderd van onze idealen van een samenleving.
Enorme maatschappelijke schade
Het kabinet weegt de gezondheidsbelangen van ouderen en kwetsbaren terecht zwaar in zijn beleid. Maar hoe wordt de economische, maatschappelijke en sociale schade gewogen? En de gezondheidsschade die de lockdown zelf veroorzaakt? Mensen zijn niet alleen potentieel coronazorgpatiënt.
Mensen zijn ook werknemer, maar met het lockdownbeleid verliezen vooral de flexibele, laagopgeleide en jongere werknemers hun baan.
Mensen zijn ook ondernemer, die nu hun eigen vermogen zien verdampen en hun levenswerk in rook zien opgaan.
Mensen zijn allemaal ook scholier en student geweest. Het onderwijs wordt lam gelegd. Dat treft opnieuw kinderen met lager opgeleide ouders extra zwaar.
Mensen zijn ook ouders die onder enorme stress komen te staan om thuis te werken en opvang, zorg en onderwijs te organiseren voor hun kinderen.
Mensen zijn ook burgers die nu zien dat het kabinet hun vrijheid om te handelen, te sporten, te recreëren, te musiceren en te reizen sterk inperkt.
Mensen zijn ook maatschappelijk betrokken en willen niet dat de ongelijkheid in de samenleving schrijnende vormen aanneemt omdat de zwakste schouders nu de zwaarste lasten moeten dragen, de grootste problemen ervaren met huiselijk geweld, psychische problemen en eenzaamheid, en vooral de jongere generaties de coronarekening krijgen gepresenteerd.
En voor alle mensen is sociaal contact een eerste levensbehoefte.
Het kabinet moet transparant zijn over het gevoerde beleid. De ingrijpende lockdownmaatregelen zijn afgekondigd zonder duidelijk te maken welke coronastrategie erachter zit, waarom die maatregelen nodig zijn, en waarom grootschalig testen en meer risico-gestuurd beleid steeds worden genegeerd. Coronabeleid met de hamer maakt nu meer stuk dan ons lief is.
- Meer informatie
Dit artikel is gepubluceerd op de website van NRC op 16 december 2020, en is geschreven door: Coen Teulings, Bas Jacobs, Barbara Baarsma, Roland Bal, Robin Fransman, Jan Kremer en Ira Helsloot.