Op haar volle bureau staat een ingelijste quote van Nelson Mandela: "It always seems impossible until it is done." Gekregen van haar kinderen voor moederdag. De quote is hier op zijn plaats. Professor Carin Uyl-de Groot, Erasmus School of Health Policy & Management, werkt aan haar missie: eerlijkere prijzen voor medicijnen en betere toegankelijkheid voor iedereen. Door de Volkskrant werd ze begin dit jaar ‘belofte van 2018’ genoemd. Die titel maakt ze waar: ze zit inmiddels aan tafel bij het Europees Parlement.
Waar gaat uw onderzoek over?
"Ik doe al sinds jaar en dag onderzoek naar kankergeneesmiddelen en met name naar de toegang van patiënten tot deze middelen. De laatste twintig jaar zijn de kosten van medicijnen vertwintigvoudigd. Eén patiënt behandelen kost soms honderdduizend of honderdtwintigduizend euro, vaak voor maar 2-3 maanden extra leven. Als er dan veel patiënten zijn, snap je dat er problemen ontstaan rondom het vergoeden ervan. Tegelijkertijd int de farmaceutische industrie de grootste winst van alle sectoren. Ter vergelijking: banken hebben tien procent winst, de farmaceutische industrie twintig. Sommige farma-bedrijven zeggen: "We hebben geen winst gemaakt’ maar hun CEO verdient 17 miljoen per jaar." Tja."
Hoe kan die winst zo groot zijn?
"Bij ieder nieuw geneesmiddel heeft de producent een patent, en dus een monopolie. In een monopolie kun je de prijs vragen die je wilt. De farmaceutische bedrijven voelen druk van de aandeelhouders. Er moet veel winst gemaakt worden. We zien ook als het patent afloopt, dat producenten manieren vinden om patenten te laten doorlopen, zodat de prijs hoog blijft. Soms worden oude geneesmiddelen in een nieuw jasje gestoken inclusief een nieuw patent voor twintig jaar."
"Het lastige is dat we te maken hebben met veel lobbyisten die het aanpassen van de prijzen tegen willen houden"
-Carin Uyl-de Groot
Iedereen met gezond verstand zegt toch: dat moeten we niet willen?
"Ik heb gesprekken tot en met het Europees Parlement om te kijken wat we eraan kunnen veranderen. Het lastige is dat we te maken hebben met veel lobbyisten die het aanpassen van de prijzen tegen willen houden. De farmaceutische industrie heeft natuurlijk overal mensen zitten."
U zegt dat farmaceutische bedrijven lobbyisten hebben in de politiek, dat is best cynisch?
"Dat is gewoon zo. Dus wij moeten ook lobbyen. We hebben als burgers het recht op gezondheid, het recht op het krijgen van goede behandelingen. In Nederland gaat het al scheef, in veel Oost-Europese landen helemaal. Iedereen ziet het. Op een gegeven moment moet het tij keren."
Gaat dat lukken?
"Ja natuurlijk gaat dat lukken. Ik doe het onderzoek niet alleen, ik heb op de Erasmus twaalf promovendi, we zijn met een heel team. Ook artsen- en patiëntenorganisaties werken mee, en bijvoorbeeld het KWF. Ik denk wel dat we een lange adem moeten hebben. Vooral de onrechtvaardigheid zit me dwars. Bijvoorbeeld: veel medicijnonderzoek is door het publiek gefinancierd en wordt op een gegeven moment opgekocht door een farmaceut. Die rekent dan nog eens ontwikkelkosten, maar in feite heeft de maatschappij er al voor betaald."
Is uw oplossing stoppen met de vrije markt?
"Nee, er moet transparantie komen in kostprijzen. Bedrijven kunnen doen wat ze willen. In mijn formule zeg ik: neem vooral ontwikkelkosten mee, en failures ook, en winst ook, maar blijf wel transparant over de kosten."
Het volledige interview met Carin Uyl-de Groot kunt u lezen in de november editie van Erasmus Alumni Magazine
Tekst: Pauline Bijster
Foto: © Claudia Broekhoff
- CV
Naam: Carin Uyl-de Groot
Studie: Gezondheidswetenschappen, promotie in Health Economics
Carrière: Hoogleraar Health Technology Assessment aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Directeur van het instituut voor Medical Technology Assessment. Analyseert voor het Zorginstituut de kosteneffectiviteit van dure geneesmiddelen. Is sinds 2013 lid van de Commissie Beoordeling Oncologische Middelen en sinds 2015 lid van de Gezondheidsraad.