Zorgdirecteuren met een strafblad of dubieus zorgverleden kunnen ondanks een nieuwe wet nog altijd gemakkelijk een nieuwe jeugd- of thuiszorginstelling beginnen. Controle op het verleden van nieuwe zorgbestuurders is beperkt. Een nieuwe wet moest daar verandering in brengen, maar volgens deskundigen zijn er nog altijd nauwelijks checks.
Dat blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws. Bij geen van de 1270 nieuwe zorgbedrijven die zich in de eerste twee maanden van 2022 bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport hebben gemeld is bestuurders bijvoorbeeld gevraagd naar een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) of is een aanvullend integriteitsonderzoek gedaan.
Opmerkelijk, want jaarlijks wordt naar schatting voor honderden miljoenen gefraudeerd met zorggeld. Daarnaast blijkt uit onderzoeken dat de onderwereld de zorgsector gebruikt om geld wit te wassen en kwetsbare cliënten uit te buiten. RTL Nieuws ontdekte meerdere zorgbestuurders met een dubieus verleden die de afgelopen jaren een nieuw zorgbedrijf begonnen, waarbij er opnieuw signalen zijn van mogelijke fraude, zelfverrijking of slechte zorg.
Frustratie
Voormalig cliënten begrijpen er niets van. Zo klaagde Darius Musa tien jaar geleden al over de directeur van zijn toenmalige jeugdzorginstelling. Hij is gefrustreerd dat deze man toch keer op keer een nieuw zorgbedrijf kon beginnen. Met opnieuw problemen. Zo werkt hij telkens met personeel zonder de vereiste diploma's.
Een nieuwe wet die dit jaar is ingegaan moet voorkomen dat zorgbestuurders met een dubieus verleden opnieuw kunnen beginnen. Deskundigen zijn sceptisch en beoordelen de eerste cijfers als weinig veelbelovend. "Deze wet houdt criminelen niet tegen. Deze wet zal weinig veranderen", stelt hoogleraar gezondheidseconomie Wim Groot.
0 extra checks
In de wet toetreding zorgaanbieders (Wtza) is een vergunningplicht opgenomen, waarbij van zorgdirecteuren een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) geëist kan worden. Ook is er een mogelijkheid voor aanvullend integriteitsonderzoek.
Maar in de eerste twee maanden van het jaar zijn beide mogelijkheden dus 0 keer ingezet. 1270 nieuwe zorgbedrijven meldden zich, maar de overgrote meerderheid van hen had helemaal geen vergunning nodig. Die geldt namelijk alleen voor nieuwe bedrijven met meer dan tien personeelsleden. En dat waren er slechts 20. Voor alle andere zorginstellingen is een melding via een vragenformulier voldoende.
Symboolwetgeving
"Dit lijkt meer op extra bureaucratisch handelen", stelt hoogleraar Groot. "Ik heb net zelf de vragenlijst ingevuld. Als je overal ‘ja’ invult dan is het al goed. Als je geen klachtencommissie hebt, maar wel ‘ja’ invult en er komt vervolgens twee jaar lang niemand bij jou kijken voor controle, dan kan je gewoon aan de slag. Dat zien criminelen ook."
André den Exter, universitair hoofddocent gezondheidsrecht, spreekt van 'symboolwetgeving'. "Je wil voorkomen dat de rotte appels zorg gaan verlenen, maar als 1250 van de meldingen onder de radar blijven dan weet je dat je daar geen zicht op hebt. Dan werkt het niet."
Ondertussen blijft het voor malafide bestuurders nog altijd kinderlijk eenvoudig om bijvoorbeeld een nieuw jeugd- of thuiszorgbedrijf op te starten, concluderen Groot en Den Exter. Zoals dat de afgelopen jaren ook al kon.
Zorgbedrijf als geldmachine
Zo kon vorig jaar een directeur van een thuiszorginstelling uit Nijmegen na een reeks incidenten en vernietigende inspectierapporten toch gewoon een nieuw zorgbedrijf opstarten. En zij is lang niet de enige, zo achterhaalde RTL Nieuws.
Een bestuurder die veroordeeld is voor onder meer illegale handel in vuurwerk begon een zorgbureau in Enschede, waar flinke winst wordt geboekt en riante bedragen naar bestuurders gaan. En in Heerenveen lijkt een jeugdzorgdirecteur zijn nieuwe zorgbedrijf als geldmachine te gebruiken. Hij boekte 750.000 euro aan zorggeld over naar zijn eigen holding. Eerder dupeerde hij studenten met een soort piramidespel met koopstudio's.
Het zijn slechts voorbeelden van een probleem dat volgens deskundigen hardnekkig is. Unaniem zijn ze van mening dat dergelijke bestuurders op basis van hun dubieuze staat van dienst niet meer in de zorg actief zouden mogen zijn of op zijn minst streng gemonitord moeten worden.
Kleine bedrijven, grote risico's
Uit eerdere onderzoeken bleek al dat dubieuze zorgdirecteuren vaker de fout ingingen. Zo onderzocht het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ) in 2019 ruim 50 bestuurders van zorgbedrijven waarbij sprake was van fraude of sterke vermoedens daarvan. Meer dan de helft (30) bleek eerder in aanraking te zijn geweest met justitie. Variërend van oplichting tot poging tot doodslag.
Het IKZ vermoedt dat bij kleine thuiszorgorganisaties en instellingen voor gehandicaptenzorg de grootste risico's zijn op het overtreden van regels. Mede daarom adviseerde het IKZ, tevergeefs, om de vergunningplicht in de nieuwe wet ook te laten gelden voor bedrijven in deze sectoren met minder dan tien personeelsleden.
Ook Den Exter ziet juist risico's bij kleine bedrijven: "Daar zit vooral het grote probleem van de dubieuze bestuurders. Het winstoogmerk staat voorop en die hebben ook niet altijd de juiste kwalificaties, de juiste papieren. En die wil je dus niet in de zorg hebben, maar die kunnen dat wel gaan organiseren want ze vallen immers buiten de reikwijdte van de wet."
'Vaker fysiek langsgaan'
Volgens de deskundigen is er veel meer nodig dan alleen een goed werkende wet om malafide zorgondernemers te weren. Hoogleraar gezondheidseconomie Groot: "Als je echt de foute zorgverleners wilt stoppen dan moet je beter controleren, met meer mensen. Niet alleen op papier, ook fysiek langsgaan en vaker."
Dat geldt volgens Groot en Den Exter niet alleen voor de inspectie, maar ook voor gemeenten. Zij sluiten immers contracten af met aanbieders en moeten volgens Groot kritischer kijken met wie ze in zee gaan. "Ze hebben geen overzicht. Met minder contracten kunnen ze beter onderzoeken aan wie ze het geld geven." Een zwarte lijst van foute zorgbedrijven kan daarbij helpen volgens de hoogleraar.
Gemeenten willen wel strenger controleren, maar kunnen dat niet, stelt de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). "We willen graag meer mogelijkheden om potentiële malafide zorgondernemers te weren aan de voorkant, maar daarvoor zijn niet genoeg mogelijkheden en middelen." De gemeenten vragen daarom van het Rijk minstens 85 miljoen euro om gemiddeld twee extra toezichthouders per gemeente aan te stellen.
Dit artikel is verschenen op RTL Nieuws op 31 maart 2022. Kijk ook het fragment terug van het half acht journaal op RTL 4, vanaf minuut 15.00.
- Universitair Hoofddocent