Coronasteun bezorgt ziekenhuizen opvallend positieve resultaten in 2020

Gemiddeld boekten 37 instellingen, samen goed voor 61% van de inkomsten in de sector, een winstmarge van 1,4%. Dat was evenveel als in precoronajaar 2019. De omzet steeg met 5,5%, blijkt uit een analyse van tot nu toe gepubliceerde jaarcijfers door inkoopcoöperatie voor de zorg Intrakoop. Nederlandse ziekenhuizen hebben geen winstoogmerk, dus positieve resultaten komen ten goede aan de reserves.

Gecompenseerde meerkosten

Het gunstige beeld is in belangrijke mate te danken aan de steun die ziekenhuizen kregen van overheid en met name van zorgverzekeraars. Zij garandeerden met de zogeheten continuïteitsbijdrage, in totaal €4 mrd groot, dat de omzet op peil bleef en compenseerden meerkosten als gevolg van covidzorg.

De verzekeraars legden wel de voorwaarde neer dat bij 'bovenmatige' winsten de ziekenhuizen en verzekeraars opnieuw om tafel zouden gaan. Of dat gaat gebeuren nu het gros van de ziekenhuizen geld overhoudt, is de vraag. De marges zullen in elk geval van invloed zijn op lopende gesprekken over zorgvergoedingen.

Ziekenhuisgroep Twente nam daar al een voorschot op. De instelling boekte met 5,8% de hoogste marge. In 2019 was dat 5,3%. In zijn jaarverslag zegt de groep van plan te zijn €1,1 mln aan overtollige steun terug te betalen aan de zorgverzekeraars.

Koepelorganisatie Zorgverzekeraars Nederland zegt in een reactie tevreden te zijn 'dat de continuïteit en toegankelijkheid' van de zorg gewaarborgd was, maar houdt wel een slag om de arm. 'We hebben nog geen totaalbeeld van 2020 en de impact van corona op de ziekenhuiszorg is nog steeds groot, ook op de financiën,' stelt een woordvoerder. Dan pas wordt bekeken of de steun in individuele gevallen zijn doel heeft bereikt, en al dan niet (deels) moet worden terugbetaald.

'Verzekeraars mogen strenger zijn'

Marco Varkevisser, hoogleraar marktordening in de gezondheidszorg aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, vindt dat de verzekeraars streng mogen zijn bij de eindafrekening. De 'zeer ruimhartige' steun pakt volgens hem in de praktijk uit als een winstgarantie voor ziekenhuizen — en dat was ook weer niet de bedoeling.

Sommige instellingen kunnen gezien hun solide balans tegenvallers best deels zelf opvangen, vindt de zorgeconoom. Maar de onderhandelingspositie van de verzekeraars is lastig: 'Je moet zo'n gesprek met een ziekenhuis maar stevig in durven gaan, zeker als het overstapseizoen voor de deur staat.'

Altijd krapper marges

Ziekenhuizen zijn blij met de steun. 'Grosso modo doet de regeling wat zij moet doen: er zijn geen grote dalingen in resultaten, en er is ook geen sprake van overcompensatie. Het is niet te luxe en ook niet te zuinig', vindt David Jongen, bestuursvoorzitter bij het Limburgse ziekenhuis Zuyderland en betrokken bij de onderhandelingen rond de steun.

Jongens eigen ziekenhuis was zonder de steun 10% van de omzet kwijt geweest. 'De marges zijn altijd al krap. Als een ziekenhuis een negatief resultaat heeft, levert dat altijd veel commotie op. Dan ben je twee jaar bezig om alles te repareren,' zegt de bestuurder. Een heel slecht jaar helpt ook niet bij gesprekken met banken, van wie ziekenhuizen sterk afhankelijk zijn voor de financiering van investeringen.

Hardheidsclausule

Het kan nog even duren tot alle resultaten binnen zijn, omdat de deadline voor jaarverslagen dit jaar is verschoven naar 1 oktober. Onderzoeker Mike Lankhorst denkt dat het tussentijdse beeld representatief is. 'Het zou nu wat geflatteerd kunnen zijn, maar ook niet meer dan dat.'

Jongen, ook vicevoorzitter van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, waarschuwt dat er nog zo'n tien instellingen onderhandelen met de zorgverzekeraars. Zij vrezen voor een negatief resultaat en willen dat verzekeraars verder bijspringen als de 'gewone' compensatie niet voldoet.

Eén ziekenhuis, Amphia in Breda, meldde tot nu toe een verlies. In het jaarverslag wijt het ziekenhuis dat aan hogere kapitaallasten die horen bij de ingebruikname van nieuwbouw. Volgend jaar verwacht Amphia weer zwarte cijfers te schrijven.

Hoe de ziekenhuizen het in 2021 doen, is nog onduidelijk. De coronaregeling voor dit jaar stamt uit november 2020, toen veel mensen dachten dat de pandemie in februari wel onder controle zou zijn. Ziekenhuisbestuurder Jongen heeft vertrouwen in een goede afloop, maar tot de afspraken rond zijn 'blijft het onrustig in ziekenhuisland.'