Betere zorg kan paradoxaal genoeg leiden tot financiële verliezen. Dat blijkt uit het promotieonderzoek van onderzoeker Maura Leusder aan Erasmus School of Health Policy & Management (ESHPM). Ze ontwikkelde een dashboard om meer zicht te krijgen op de kosten in fertiliteitszorg. Door innovaties zoals het gebruik van AI bij embryoselectie raken vrouwen sneller zwanger, maar klinieken lopen hierdoor juist inkomsten mis. Maura promoveert op vrijdag 14 november.
Een vruchtbaarheidstraject is vaak een kwestie van de lange adem. Gemiddeld duurt het anderhalf tot twee jaar, maar sommige stellen zijn meer dan acht jaar bezig voordat een traject leidt tot een zwangerschap. In die periode ondergaan vrouwen vaak meerdere behandelingen: hormoonstimulaties, puncties, IVF-cycli en controles in het ziekenhuis. Een enkele cyclus duurt al snel een maand en vraagt herhaaldelijke bezoeken aan de kliniek. De slagingskansen zijn laag, en tegenwoordig heeft één op de zes mensen behandeling nodig om zwanger te worden.
Door nieuwe technieken is de kans om zwanger te worden toegenomen, terwijl het aantal complicaties daalde. Juist door die vooruitgang draaien vruchtbaarheidsklinieken verlies, zo ook de kliniek waar Maura Leusder haar onderzoek uitvoerde. Deze nieuwe methoden verlagen de totale kosten per behandeltraject. Tegelijkertijd ontvangen klinieken hierdoor minder vergoedingen, terwijl hun vaste kosten gelijk blijven. “De zorg wordt beter, maar het systeem beloont volume, niet waarde,” zegt Leusder.
Het systeem straft efficiëntie af
Ze berekende dat verbeteringen in behandelkwaliteit landelijk een besparing van ongeveer 1,3 miljoen euro per jaar kunnen opleveren, maar dat ziekenhuizen en klinieken daardoor juist inkomsten mislopen. “Het systeem straft efficiëntie af,” zegt ze. Om die paradox te verduidelijken, gebruikt Leusder een beeld. “Stel dat je bakker bent en verschillende soorten brood bakt, van casinowit tot een speltbrood. Je zou hier toch niet dezelfde prijs voor vragen? In de fertiliteitszorg gebeurt dat wél,” zegt ze. “De hoeveelheid werk verschilt per patiënt, maar we doen alsof iedereen evenveel kost.”
Snel invriezen embryo’s en slimme embryoselectie
Een van de innovaties die Leusder onderzocht is de inzet van kunstmatige intelligentie (AI). AI helpt embryologen bij het beoordelen van embryo’s en verhoogt de kans op een succesvolle innesteling. Tegelijkertijd brengt het extra taken met zich mee. “Embryologen besteden veel tijd aan het controleren en opschonen van data,” zegt Leusder. “De aard van hun werk verandert, maar dat betekent niet automatisch minder werkdruk.” Een ander voorbeeld is vitrificatie, het razendsnel invriezen van embryo’s. Die techniek verkort de trajecten en verlaagt de werkdruk op het laboratorium.
Voor haar onderzoek werkte Leusder samen met meerdere fertiliteitscentra en ontwikkelde ze een nieuw systeem om werkelijke kosten te meten: time-driven activity-based costing met process mining (TDABC-PM). Daarmee analyseerde ze tien jaar aan gegevens van 4.190 vruchtbaarheidstrajecten en 18.445 behandelingen. Met die aanpak kon ze voor het eerst precies volgen waar tijd en middelen aan werden besteed, van laboratoriumwerk tot kliniekbezoeken. Het systeem werd samen met zorgprofessionals ontworpen, zodat zij inzicht kregen in hoe hun keuzes de totale kosten en uitkomsten beïnvloeden.
Een dashboard als een soort slimme thermostaat
Hiermee ontwikkelde ze een kostendashboard dat je zou kunnen vergelijken met een slimme thermostaat. Die helpt mensen om inzicht te krijgen in hun energieverbruik en zo maken mensen er soms haast een spel zijn om slimmer te stoken in huis. Zo zou de zorg ook moeten functioneren: voortdurend leren van data, onnodige zorg voorkomen en zich aanpassen aan de patiënt. “Maar dat lukt alleen als je zicht hebt op wat dingen daadwerkelijk kosten.”
Meer inzicht, meer motivatie
De impact van haar onderzoek gaat verder dan cijfers. Uit een landelijke enquête bleek dat gedetailleerde kostinformatie het welzijn van zorgprofessionals vergroot. Wie weet hoe zijn of haar werk bijdraagt aan het geheel, voelt meer motivatie en eigenaarschap. “Veel medewerkers voelen druk om kosten te beheersen, maar hebben geen zicht op wat hun werk eigenlijk kost,” zegt Leusder. “Met betere informatie krijgen ze grip en zien ze dat hun inspanning iets oplevert.”
Waardegedreven zorg is een begrip dat in beleidsplannen veel voorbij komt, maar wordt in dit onderzoek heel concreet. “De fertiliteitszorg laat zien dat doelmatiger werken mogelijk is, maar dat het huidige systeem die vooruitgang financieel afstraft”, zegt de promovenda. Ze pleit voor meer transparantie en bekostiging die kwaliteit beloont in plaats van productie. Dat vraagt om samenwerking tussen zorgverzekeraars, beleidsmakers en zorginstellingen. Leusder: “Pas dan kunnen we echt sturen op waarde voor de patiënt, én voor de mensen die de zorg leveren – waarbij de prioriteit ligt bij hun welzijn en hun mogelijkheden om goede zorg te leveren.”
- Promovendus
- Gerelateerde content
