Het blijkt lastig om eHealth op te schalen. Dat is niet zo gek, omdat eHealth onderdeel uitmaakt van een transformatie naar nieuwe zorgmodellen, andere samenwerkingsvormen en werkwijzen. Zulke transformaties zijn complex. Helaas vindt er beperkt onderzoek plaats naar de ‘hoe dan?’- vraag van eHealth-innovaties. En als innovatieprocessen dan toch onderzocht worden, gebeurt dat vaak pas achteraf. Het is daarom hoog tijd voor meer actieonderzoek naar eHealth-innovaties. Actieonderzoek heeft al tijdens het proces van innoveren meerwaarde. Het vergroot de slagingskans en zorgt ervoor dat vergelijkbare innovaties hun voordeel kunnen doen met de geleerde lessen. In dit artikel leggen we uit hoe de 5V’s van actieonderzoek de opschaling van eHealth kunnen versnellen.
Vernieuwen en Verbeteren
Actieonderzoekers willen vooral dat onderzoek impact heeft. Zij zoeken samen met betrokkenen naar praktische manieren om de zorg te vernieuwen en te verbeteren.
Neem de introductie van een patiëntenportaal met videoconsulten en online inzage (zoals beoogt in het VIPP versnellingsprogramma). Of het gaan werken met een Persoonlijke Gezondheidsomgeving in een zorgnetwerk. Zulke eHealth-innovaties brengen vragen, onzekerheden en discussies met zich mee. Gaat dit niet meer werk voor de arts opleveren? Kunnen patiënten al die nieuwe informatietaken wel aan? Hoe zorgen we dat de zorg hiervan beter én efficiënter wordt? Juist bij zulke complexe en weerbarstige vraagstukken is actieonderzoek van waarde. Door een krachtige combinatie van inzichten en hulpmiddelen uit de veranderkunde, innovatie en kwaliteitsmanagementliteratuur kunnen complexe innovaties samen met betrokkenen worden vormgegeven.
Vergroten van reflectie
Voor veel mensen heeft het woord onderzoek iets academisch, misschien zelfs wel iets stoffigs. Voor hen is onderzoek het domein van wetenschappers, die theorieën ontwikkelen en toetsen. Wetenschappers staan vaak veraf van de praktijk. Maar eigenlijk is onderzoek iets alledaags. Al vanaf onze geboorte onderzoeken we de wereld om ons heen. We proberen dingen te begrijpen en zoeken naar manieren om met allerhande uitdagingen om te gaan. Actieonderzoek benadrukt de waarde van zo’n onderzoekende houding, waarbij continu wordt geleerd.
Juist omdat eHealth nieuwe vragen met zich meebrengt, is het belangrijk dat onderzoekers samen met patiënten, zorgprofessionals, (programma)managers en andere betrokkenen de tijd nemen om wat er gebeurt te onderzoeken. Wat gebeurt hier? Wat werkt wel/niet en waarom? Doordat de actieonderzoeker mensen uitnodigt om zichzelf en elkaar voortdurend te bevragen, worden betrokkenen steeds beter in het innoveren en veranderen van hun dagelijkse praktijk. Door reflectie wordt de slagingskans van eHealth-innovaties groter.
Verbinden van wetenschap en praktijk
Bij actieonderzoek worden net als bij traditioneel wetenschappelijk onderzoek ‘data’ gegenereerd en geanalyseerd. De actieonderzoeker gebruikt daarbij diverse onderzoeksmethoden: kwalitatief (zoals observaties, interviews, focusgroepen), kwantitatief (zoals enquêtes, big data sampling) en design thinking-methoden. Het onderzoeken van data helpt om te begrijpen wat er gebeurt. Ook maakt het verzamelen van data het mogelijk om opgedane kennis en verworven inzichten over te dragen naar andere plekken/personen en vergelijkbare innovaties.
Door ook kennis vanuit ander onderzoek in te brengen zorgt een actieonderzoeker ervoor dat niet onnodig het wiel opnieuw wordt uitgevonden. Handige praatplaten en concepten uit de wetenschappelijke (innovatie-)literatuur werken ondersteunend.
Verenigd werken
De onderzoeker staat bij actieonderzoek niet aan de zijlijn, maar is een volwaardig teamlid. Hij ontwikkelt mee, denkt mee, werkt mee en leert mee als volwaardig lid van een programma- of projectteam. Net als de andere teamleden heeft de actieonderzoeker daarbij zijn eigen rol en takenpakket. De actieonderzoeker zorgt voor het ontsluiten en genereren van wetenschappelijke- en ervaringskennis en stimuleert het leren door reflectie. Doordat de actieonderzoeker de opgedane inzichten overdraagbaar maakt, worden de ervaringen van deze specifieke innovatie ook behulpzaam voor anderen.
Verschillen benutten
Vaak is ervaringskennis impliciet en zijn mensen zich helemaal niet bewust van waarom ze bijvoorbeeld zo goed zijn in iets. Mensen zien vaak niet meer wat er bijzonder is aan hoe zij denken over eHealth-technologie of waarom zij het ‘normaal’ vinden om hun werk op een bepaalde manier te organiseren. De actieonderzoeker kan dan een spiegel zijn, die mensen ervan bewust maakt dat je dingen ook anders kunt zien of anders kunt doen. Het samenbrengen van mensen met verschillende rollen en perspectieven, brengt mensen op het spoor van nieuwe inzichten en werkbare oplossingen. De actieonderzoeker zorgt voor beproefde werkvormen die dit ondersteunen.
Kennis ontwikkelen en opschalen
De vijf V’s laten zien hoe we met actieonderzoek nieuwe praktische kennis kunnen ontwikkelen én tegelijkertijd kunnen leren hoe we succesvol kunnen innoveren. Door een leerproces van uitproberen en reflecteren wordt iedereen slimmer: actieonderzoekers, zorgprofessionals, patiënten, programma(managers)en ict-deskundigen. Maar ook iedereen die een door de actieonderzoeker geschreven handreiking, blog, wetenschappelijke publicatie en/of een onderzoeksrapport leest. Op deze manier kunnen we onze kennis over eHealth-innovaties ontwikkelen én opschalen. Zodat we met de vijf V’s van actieonderzoek meer succesvolle eHealth-innovaties kunnen vieren.
- Meer informatie
Deze blogpost is geschreven door Bettine Pluut PhD en Anne Marie Weggelaar-Jansen PhD MCM, en is ook verschenen op Skipr.