Het afschaffen van het eigen risico is een belangrijk politiek onderwerp. Zo ook tijdens de huidige formatieperiode. Alternatieve opties komen daarbij ook aan bod, zoals het eigen risico alleen afschaffen voor chronisch zieken. Maar is dat wel een goed idee? En is het plan juridisch uitvoerbaar? Martin Buijsen, hoogleraar Gezondheidsrecht aan Erasmus School of Law, is stellig in een uitzending van Radio1 over dit onderwerp. “Omdat de zorg betaald wordt uit die premies, zal dus de zorgpremie omhoog moeten gaan. Dat is een gegeven."
Het eigen risico kennen we volgens de hoogleraar Gezondheidsrecht om meerdere redenen. “Om te beginnen heeft de wetgever gevonden dat iets van het idee 'de gebruiker betaalt' ook in de collectief gefinancierde zorg enigszins gehandhaafd moet worden. Omwille van de rechtvaardigheid heeft men gevonden dat niet alle zorgkosten van een individu door de gemeenschap van verzekerden gedragen zou moeten worden. In de tweede plaats bedoelt het eigen risico de effecten van moral hazard enigszins tegen te gaan”, aldus Buijsen. Moral hazard is een verschijnsel waarbij verzekerden zich risicovoller gaan gedragen omdat ze weten dat ze geen direct risico lopen voor de consequenties van de schade aangezien ze daartegen verzekerd zijn. Buijsen: “Bij zorgverzekeringen houdt dat in dat verzekeringsplichtigen eerder (en misschien onnodig veel) zorg zullen opzoeken.” In de derde plaats bewerkstelligt het zelf moeten betalen bij verzekeringsplichtigen kostenbewustzijn volgens Buijsen. “Als verzekeringsplichtige burgers nooit zelf rekeningen zouden hoeven te betalen, zullen ze nooit doordrongen raken van het besef dat zorg nu eenmaal een kostbare aangelegenheid is.”
Chronische aandoening
Wanneer iemand chronisch ziek is, is niet altijd even makkelijk te bepalen stelt Buijsen. “Als je diabetes hebt is dat duidelijk; je bent voortdurend aangewezen op insuline. Als je astma hebt, zal het ook wel duidelijk zijn. Maar als je een allergie hebt, bijvoorbeeld, waar je alleen in het voorjaar last van hebt; ben je dan chronisch ziek of niet? Dat lijkt mij wel een puntje. Het is moeilijk te definiëren wat een chronische ziekte is en wanneer iemand chronisch ziek is. Het is echt koffiedik kijken en eenvoudig te managen is het beslist niet.”
Volgens Buijsen is het juridisch gezien niet moeilijk om het eigen risico voor deze groep personen af te schaffen. “Dat is niet zo'n probleem. Wettelijk zijn er geen belemmeringen. In feite wordt op deze manier noodzakelijke zorg toegankelijker voor hen die op die zorg aangewezen zijn: chronisch zieken.” Volgens Buijsen is betaalbaarheid namelijk óók een aspect van toegankelijkheid. “De werkelijke belemmeringen zijn praktisch. Wanneer geldt iemand als chronisch ziek? 'Chronische ziekte' kan zowel breed als eng gedefinieerd worden.”
Hogere premies
Buijsen legt uit waarom de politiek het eigen risico zou willen afschaffen voor een bepaalde groep. “Er zijn politieke partijen de Tweede Kamer verkiezingen ingegaan met de belofte het eigen risico geheel af te schaffen, de PVV voorop.” Volgens Buijsen komt dat omdat de kosten van een zorgverzekering voor steeds meer mensen moeilijk te dragen zijn. “In het huidige stelsel betekent het afschaffen van het eigen risico onvermijdelijk dat voor iedereen de zorgpremie omhoog zal gaan. De zorgverzekeraars zullen niet anders kunnen doen dan daartoe overgaan.”
De collectief gefinancierde zorg wordt in Nederland bijna geheel uit premieopbrengsten bekostigd. “En dan keert de wal het schip uiteraard. Die hogere premies zijn evenmin te dragen voor verzekeringsplichtigen uit lagere inkomensgroepen.” Buijsen stelt dat voor een middenweg gekozen zou kunnen worden: “Een compromis zou dan zijn het wettelijk verplichte eigen risico alleen af te schaffen voor chronisch zieken; verzekeringsplichtigen waarvan vrijwel vaststaat dat zij het eigen risico volledig 'benutten'.”
Solidariteit
Maar waar moet het geld voor behandelingen vandaan komen op het moment dat het lukt om het eigen risico af te schaffen voor een bepaalde groep? “Omdat de zorg betaald wordt uit die premies, zal dus de zorgpremie omhoog moeten gaan. Dat is een gegeven. De vraag is dan een beetje: hoe zeer gaan die premies stijgen?”, aldus Buijsen. Volgens de hoogleraar Gezondheidsrecht is de overheid niet in staat bepaalde garanties te geven omtrent de hoogte van het eigen risico. “Dat zal niet kunnen. Wat de een niet zal hoeven te betalen, zal door de ander opgebracht moeten worden. Wordt het eigen risico voor een groep afgeschaft, dan zal een groter beroep gedaan moeten worden op de solidariteit van de andere groepen.”
- Professor
- Meer informatie
Luister het hele fragment met Buijsen van Radio1 hier.
Vind je dit onderwerp interessant? Dan is de master Recht van de Gezondheidszorg mogelijk iets voor jou!
Tijdens deze unieke master zal je jouw juridische kennis toepassen op actuele medische en ethische vraagstukken. Denk bijvoorbeeld aan de verhoudingen tussen patiënten en zorgverzekeraars (zorgverzekeringsrecht), de rol van het strafrecht in de zorg en het juridische aspect bij technologische ontwikkelingen in de zorg. Wil je meer weten over de master? Lees dan hier meer.Wil je meer inzicht krijgen in de wereld van medisch-juridische vraagstukken? Luister nu de aflevering 'Draagmoederschap door de tijd: een juridische en maatschappelijke blik' van de podcast 'De zitting', geproduceerd door Erasmus School of Law. In deze aflevering bespreekt onder andere Martin Buijsen, hoogleraar Gezondheidsrecht, het wetsvoorstel 'Wet kind, draagmoederschap en afstamming'. De aflevering is te beluisteren op Spotify.