Op 14 januari 2022 sprak Kasper Jansen, hoogleraar Europees Aansprakelijkheidsrecht aan Erasmus School of Law, zijn inaugurele rede uit getiteld: Stoomwals en wegbereider: Hoe Europa ons aansprakelijkheidsrecht beïnvloedt. In zijn rede ging Jansen in op de veranderingen die het aansprakelijkheidsrecht onder invloed van Europa op dit moment doormaakt. Hij besprak zowel de invloed van het EU-recht als die van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).
Lange tijd leek de invloed van het Europese recht op het aansprakelijkheidsrecht beperkt, maar dat is de afgelopen jaren veranderd, vertelde Jansen: “Ons aansprakelijkheidsrecht is onder invloed van Europa aan het veranderen. Dat is een ontwikkeling die al decennia gaande is, maar die de laatste jaren dusdanige vormen heeft aangenomen dat het aansprakelijkheidsrecht niet meer goed te bevatten is zonder aandacht voor het Europese recht.”
Stoomwals en wegbereider
De europeanisering van het aansprakelijkheidsrecht biedt kansen, maar ook risico’s. Aan de hand van voorbeelden uit de rechtspraak van de Hoge Raad liet Jansen zien dat het Europese recht als ‘stoomwals’ kan fungeren, doordat het nationale leerstukken ‘platwalst’ die verfijning en maatwerk mogelijk maken: “In het Europeesrechtelijk gemotiveerde streven naar een effectieve sanctionering gaat een deel van de nuance verloren die ons nationale recht te bieden heeft”, aldus Jansen onder verwijzing naar de mobieltjes-rechtspraak van de Hoge Raad.
Aan de andere kant kan het Europese recht ons aansprakelijkheidsrecht ook verrijken, zo liet Jansen zien aan de hand van het bekende Urgenda-arrest. Europa fungeert hier niet als stoomwals, maar als ‘wegbereider’, die “nieuwe wegen blootlegt waarlangs het nationale recht actuele maatschappelijke problemen te lijf kan gaan.” In beide verschijningsvormen – stoomwals én wegbereider – getuigt Europa van een instrumentele benadering die volgens Jansen van oorsprong wezensvreemd is aan ons aansprakelijkheidsrecht.
Privaat- en publiekrecht
Een rode draad in Jansens oratie was het onderscheid tussen privaat- en publiekrecht. Jansen liet zien dat Europa leidt tot een opkomst van ‘publieke tendensen’ in het aansprakelijkheidsrecht. Deze tendensen zijn volgens Jansen op drie niveaus waarneembaar: bij de normstelling, bij de behartigde belangen en bij de rechtshandhaving. Jansen noemde deze tendensen tijdens zijn oratie ‘regulering’, ‘vermaatschappelijking’ en ‘sanctionering’. Hij betoogde dat wij ons van deze tendensen bewust moeten zijn, omdat Europa in zijn blindheid voor het onderscheid tussen privaat- en publiekrecht een wegbereider, maar ook een stoomwals kan zijn. Als wegbereider mogen wij Europa ruim baan geven, ook buiten de grenzen die Europa zelf dicteert. De Europese stoomwals mogen we daarentegen kritisch bejegen”, zo sprak Jansen.
Nieuw avontuur
Jansen kijkt met voldoening terug op zijn oratie en verheugt zich op de voortzetting van zijn hoogleraarschap Europees Aansprakelijkheidsrecht. “Vandaag gaf ik het startschot voor een academisch avontuur langs wegen die gelukkig al deels door anderen gebaand zijn, maar waar ik misschien ook af en toe een stoomwals zal kunnen berijden. Ik verheug mij erop!”, zo besloot hij zijn rede.
- Professor
- Meer informatie
De oratie is hier terug te zien en wordt binnenkort gepubliceerd bij uitgeverij Boom juridisch, Den Haag.