Een kwart van de Nederlanders heeft thuis een ‘slimme’ speaker. Naast het afspelen van muziek, kan deze speaker nog veel meer; via het apparaat kun je bijvoorbeeld andere apparaten in je huis bedienen, eten bestellen en boodschappenlijstjes maken. De gebruiksvriendelijke speakers staan daarbij regelmatig de hele dag aan en slaan constant gegevens op. Is het in huis halen van zo’n slimme speaker daarom eigenlijk wel een slim idee? Evert Stamhuis, hoogleraar Law & Innovation aan Erasmus School of Law, vertelt over de schaduwzijde van het gebruik van deze speakers tijdens een interview met Radio Rijnmond.
Het gemak van een slimme speaker is aantrekkelijk voor de consument. “In de marketing gaat het over gemak, plezier en vreugde, dus het is niet raar dat het verkoopt”, constateert Stamhuis. Er zit echter een keerzijde aan het gemak en plezier van de speaker. “De speaker kan ook gekoppeld zijn aan andere apparaten in je huis zoals je thermostaat of je verlichting”, legt Stamhuis uit, “Je haalt dus iets in huis dat continu je gedrag kan registreren en dat ook doet. Zelfs je gesprek wordt met spraakherkenningssoftware bewerkt en opgeslagen”, vervolgt de hoogleraar van de Erasmus Universiteit.
Afluisterapparatuur?
Deze data worden niet alleen door de speaker geregistreerd, het wordt ook doorgespeeld aan Google, Apple of Amazon, de merken achter de speakers. Het verzamelen van gebruikersdata door grote techbedrijven gebeurt wel vaker, maar met een slimme speaker gebeurt dit op een intensievere manier. “Een smartphone zet je aan of uit. Daarmee ga je ergens naartoe: een website of een platform”, begint Stamhuis, “Een smartspeaker daarentegen heeft de standaardinstelling dat hij constant aan staat en zich in je huis bevindt. Hij komt dus heel dichtbij.”
Microtargeting
Dat is volgens Stamhuis precies de bedoeling van de aanbieders: “Ze willen jouw gedrag in jouw woning weten. Dat is interessant voor profilering en daar kunnen zij geld aan verdienen.” De verzamelde data worden vervolgens gebruikt voor het maken van gebruikersprofielen. “Je bent bijvoorbeeld iemand die op een bepaald moment opstaat of bepaalde boodschappen bestelt”, vertelt Stamhuis. Die profielen zijn geld waard en worden verkocht aan commerciële partijen die gebruikers rechtstreeks advertenties kunnen sturen. “Dat wordt ook wel microtargeting genoemd: advertenties die specifiek op jou zijn gericht”, aldus Stamhuis.
Gebrek aan evenwicht
Volgens Stamhuis zit het grote probleem in het complete gebrek aan inzicht in waar de profielen worden gebruikt. “We weten helemaal niks van die profielen. We krijgen er geen inzage in en weten niet hoe ze gebruikt worden, terwijl andersom die bedrijven wel alles van ons weten. Er is dus een groot gebrek aan evenwicht tussen wat zij weten van ons en wat wij weten van hen.” Daarnaast is niet duidelijk welke data voor techbedrijven interessant zijn om te verzamelen. De hoogleraar geeft aan dat daar pas een selectie in wordt gemaakt nadat de informatie bij hen binnenkomt. “Het is de bedoeling dat de speaker constant aanstaat”, begint Stamhuis. “Ga er dus maar gerust vanuit dat ze alles opslaan.”
Niks vrijheid en blijheid
Stamhuis stipt ook nog twee andere punten aan. “Deze drie aanbieders hebben veel macht over de bedrijven met wie jij in contact komt voor je pizza of als je een eettent zoekt. Jouw keuze is beperkt tot wat de speaker je aangeeft.” Om daarbij te komen moeten die bedrijven flink betalen om hun mogelijke klanten te kunnen bereiken. “Zo verstoren de techbedrijven ook de vrije keus in jouw buurt of stad”, vervolgt Stamhuis. “Tenslotte, als je dan je pizza thuisbezorgd krijgt, wordt vaak vergeten dat de bezorger ook een mens is”, voegt Stamhuis toe. “De klant gaat naar binnen om de speaker te bedanken en de bezorger, die wordt behandeld als een verlengstuk van een apparaat.”
Oplossingen?
Wie toch graag een slimme speaker in huis wil halen, kan volgens Stamhuis een aantal dingen doen om de dataverzameling te beperken. “Kijk of er een mogelijkheid is om dat ding uit te zetten als je hem niet gebruikt”, adviseert Stamhuis. “Trek de stekker eruit of laat hem leeglopen en laadt hem niet op. Je hebt allerlei rechten en beschermingen die zijn opgenomen in de Algemene Verordening Gegevensbescherming, maar het begint ermee dat je zelf geen toestemming geeft om al die gegevens te laten weglekken. Neem zelf je rechten serieus!”
De hoogleraar begrijpt dat deze oplossingen ervoor zorgen dat de speaker wat van zijn glans verliest. “Het is een slim businessmodel van de aanbieders. Hij moet permanent aan om hem te gebruiken”, geeft Stamhuis aan. “Ze maken hem ook nog eens vriendelijk door het een naam te geven. Het wordt een soort huisgenoot.” Alleen in dit geval lijkt het zo te zijn dat schijn bedriegt.
- Professor
- Meer informatie
Luister het hele fragment van Radio Rijnmond hier terug.