Het fiscale ‘algemeen belang’ begrip moet politiek neutraal blijven

Het opiniestuk van Hemels is een reactie op een brief van demissionair staatssecretaris van Financiën, Hans Vijlbrief. Hij overweegt namelijk om het algemeen belang begrip niet langer politiek neutraal in te vullen. Hij vindt het onbevredigend dat “we zo weinig mogelijkheden hebben om in te grijpen bij anbi’s die in de ogen van het kabinet niet in het algemeen belang handelen”.

Welzijn van de bevolking

De Hoge Raad heeft in 1926 geoordeeld dat het niet vereist is dat alle Nederlanders het met het betreffende doel eens zijn om te kunnen spreken over ‘algemeen belang’. In 1983 is dit gespecificeerd: het is niet van belang dat brede lagen van de bevolking met activiteiten instemmen, of dat deze omstreden zijn. Het is voldoende als het redelijkerwijs aannemelijk is dat het doel het welzijn van de bevolking (van het land waar de anbi zich op richt) dient, tenzij men het doel met geweld wil bereiken.

Integriteitseis

Hemels stelt dat het juridische kader grenzen en waarborgen biedt. In aanvulling op de jurisprudentie van de Hoge Raad onthoudt de wettelijke integriteitseis de anbi-status aan instellingen die zijn veroordeeld voor misdrijven als haat zaaien, (aanzetten tot) geweld, het opzettelijk in gevaar brengen van personen of goederen en het opzettelijk beledigen of het aanzetten tot haat of discriminatie van groepen wegens ras, godsdienst, geaardheid of handicap.

Veranderende opvattingen

Zij waarschuwt er bovendien voor dat de samenleving van mening kan veranderen over wat algemeen nuttig is. Anbi’s die zich verzetten tegen de tijdsgeest kunnen later juist gelijk krijgen. Ter bestrijding van ongewenste praktijken, kan het kabinet deze strafbaar stellen. Na veroordeling kan de anbi-status worden ontnomen. Vijlbrief wil in plaats van dergelijk maatwerk in zijn algemeenheid meer mogelijkheden om in te grijpen bij anbi’s die volgens het kabinet niet in het algemeen belang handelen.

Welke opvattingen zijn (ir)relevant?

Een commissie moet deze winter adviseren over hoe het ‘algemeen nut’-karakter ‘beter’ tot uitdrukking kan komen. Hemels is er niet gerust op: “Een vrijwel onmogelijke taak, omdat ‘beter’ subjectief is: welke opvattingen in de samenleving zijn (ir)relevant?” Zij stelt de vraag wat er gebeurt als een ander kabinet bijvoorbeeld voorlichting over abortus, (bepaalde) religies of oppositiepartijen niet algemeen nuttig vindt. Ze wijst op de situatie in Polen en Hongarije waar de pluriformiteit afkalft doordat de regering gesteund door een bevolkingsmeerderheid haar eigen voorkeuren als maatstaf neemt. Zij vindt dat een kabinet zijn eigen tegenspraak moet durven organiseren.