“Het OM doet niet genoeg tegen zorgfraude”

Afname vervolging: capaciteit bepaalt

Het Functioneel Parket (FP) zou de aanpak van zorgfraude als prioriteit moeten zien, toch blijkt uit cijfers dat het aantal vervolgingen achterblijft. “De kans tegen de lamp te lopen is al uitermate klein”, zegt Buijsen. “Maar als dat dan gebeurt, heb je blijkbaar nog nauwelijks iets te vrezen.” De oorzaak ligt volgens hem bij structurele capaciteitsproblemen bij het Openbaar Ministerie. “Het is bij iedereen bekend dat het OM al jaren veel te weinig geld krijgt van de overheid en daardoor te weinig mensen heeft.”

Buijsen begrijpt dat niet iedere verdachte kan worden vervolgd, maar vindt de huidige situatie zorgelijk. “Spreken van een structureel falend systeem gaat me te ver. Het is nu eenmaal zo dat niet alle strafbare feiten kunnen worden opgespoord en vervolgd, en de afschrikwekkende werking van het strafrecht is uiteraard relatief. Maar nu laat het openbaar ministerie wel erg weinig zien. Het openbaar ministerie zou zeer zeker meer mogen tonen dat ook justitie zorgfraude een groot maatschappelijk kwaad vindt.”

Investeringen en andere keuzes noodzakelijk

Volgens Buijsen moet de oplossing niet alleen worden gezocht in scherpere keuzes door het FP, maar vooral in politieke keuzes. “Het OM kan niet handhaven wat het niet aankan. En als de overheid hier geen prioriteit aan geeft, wordt het systeem moedwillig ondermijnd.” Hij pleit voor meer investeringen in menskracht en expertise: “Gezien de maatschappelijke verontwaardiging die zorgfraude oproept, zou investeren in menskracht en deskundigheid een goede zaak zijn.”

Buijsen suggereert verder dat het zinvol zou kunnen zijn om zorgfraude vaker bestuursrechtelijk of civielrechtelijk aan te pakken, bijvoorbeeld via terugvordering of boetes. Maar het zou nog beter zijn om fraude bij de bron te voorkomen. “We hebben het nu vooral over toezicht op naleving en handhaving. Maar nog beter is het om zorgfraude te voorkomen door een en ander 'aan de voorkant' beter te regelen. De systematiek van persoonsgebonden budgetten (PGB’s) in de zorg is fraudegevoelig en misschien is het tijd voor een andere keuze. Voor PGB's is destijds gekozen omwille van de keuzevrijheid. Maar die keuzevrijheid heeft inmiddels een hoge prijs. Hoe groot de omvang van zorgfraude is, is niet precies bekend, maar het OM heeft ooit zelf geopperd dat het zo'n 10 miljard euro zou kunnen zijn. Dat zou neerkomen op bijna 10% van de omzet van de collectief gefinancierde zorg. Misschien is de tijd gekomen om ons af te vragen hoeveel die keuzevrijheid ons nu eigenlijk waard is. In de curatieve zorg worden sinds dit jaar geen restitutieverzekeringen meer aangeboden. Daar is weinig over geklaagd.”

Transparantie en risico's

Naast capaciteit en regelgeving biedt Buijsen ook een kritische noot over de transparantie van het FP. “Het blijkt niet goed mogelijk te achterhalen waarom het openbaar ministerie op dit moment zo weinig werk maakt van zorgfraude. Tot voor enkele jaren publiceerde het OM om de twee jaar een Fraudemonitor. Daar is het mee gestopt.”

Ten slotte waarschuwt hij dat georganiseerde misdaad mogelijk structureel gebruik maakt van deze kwetsbaarheid in het systeem. “Er is niet alleen te weinig zicht op de omvang van het probleem maar ook over de manieren waarop zorgfraude zich kan voordoen is te weinig bekend. Maar het kan gaan om grote bedragen en dan is georganiseerde misdaad nooit ver weg.”

Investeren in opsporing en preventie

Martin Buijsen spreekt heldere taal: wie zorgfraude serieus wil bestrijden, moet niet alleen bereid zijn tot krachtig optreden, maar ook tot stevige investeringen in menskracht, expertise en betere preventie. “De middelen zijn schaars, de behoefte aan zorg groeit. Dat betekent dat we geen euro kunnen missen aan fraude.”