In 1972 vonden hevige rellen plaats in de Afrikaanderwijk in Rotterdam-Zuid. Knokploegen bestormden huizen van Turkse bewoners en gooiden brandbommen en stenen naar binnen bij Turkse pensions naar aanleiding van een uit de hand gelopen huurconflict. Uiteindelijk voert Leefbaar Rotterdam, vlak na hun opmars in de Rotterdamse gemeentepolitiek, de Rotterdamwet in. Hiermee konden woningzoekenden zonder inkomen worden geweerd uit wijken die er wat betreft leefbaarheid en veiligheid slecht aan toe zijn. Zo kan worden voorkomen dat de situatie verder verslechterd. Marc Schuilenburg, hoogleraar Digital Surveillance aan Erasmus School of Law, pleit voor het intrekken van de wet in een essay in de NRC.
De Afrikaanderrellen
De Afrikaanderrellen, in de volksmond ook wel ‘rassenrellen’ of ‘Turkenrellen’ genoemd, ontstonden naar aanleiding van een uit de hand gelopen huurconflict tussen een Turkse huiseigenaar en een Nederlandse vrouw. In de dagen na de ruzie bestormden knokploegen huizen van Turkse bewoners en werden brandbommen en stenen bij Turkse pensions met gastarbeiders naar binnen gegooid. Uiteindelijk worden 82 mensen aangehouden, waarvan het merendeel bestond uit Rotterdammers tussen de 16 en 28 jaar.
Hoewel de directe aanleiding evident was, kwamen later ook onderliggende oorzaken van de rellen bovendrijven. Dit bleek met name een combinatie van racisme, sociale nood en sensatiezucht. Schuilenburg vult aan dat daarnaast ook andere factoren een rol speelden: “Waaronder woningnood, verpaupering van de wijk en het gevoel dat de gemeente alles op haar beloop liet en geen enkele aandacht had voor de klachten van de bewoners.”
Het ontstane conflict liep enkele dagen later nog verder uit de hand. Jongeren uit andere wijken en steden kwamen naar de Afrikaanderwijk. Zij begonnen zich ook tegen de politie te keren, waardoor de politie genoodzaakt werd om met de wapenstok charges uit te voeren om de agressieve menigte uit de wijk te verdrijven.
Politiek grijpt in
Uiteindelijk besluit de politiek om in te grijpen. Verschillende pensions voor gastarbeiders worden gesloten en een controversieel besluit wordt genomen waarbij met een maximum van 5 procent de verhouding werd geregeld tussen Nederlanders en buitenlanders in Rotterdamse wijken. Dit laatstgenoemde besluit wordt enkele jaren later vernietigt vanwege strijd met internationale verdragen. Uiteindelijk voert Leefbaar Rotterdam – vlak na hun opkomst in de politiek – de Rotterdamwet opnieuw in. De wet biedt drie instrumenten voor selectieve woningtoewijzing om de leefbaarheid van Rotterdamse wijken te verbeteren. Deze instrumenten zijn het weren van woningzoekenden op basis van de aard van het inkomen, het voorrang verlenen aan woningzoekenden met bepaalde sociaaleconomische kenmerken en het weren van woningzoekenden die recentelijk overlast gevend of crimineel gedrag hebben vertoond.
Effectiviteit Rotterdamwet
Uit onderzoek blijkt dat de Rotterdamwet niet heeft bijgedragen aan een aantoonbare verbetering van de veiligheid en leefbaarheid in buurten waar ze wordt toegepast. Schuilenburg stelt bovendien dat het verbeteren van veiligheid niet alleen verbeterd kan worden met de wet en wapenstok alleen. Er moet ook gewerkt worden aan het versterken van voorwaarden als zorg, vertrouwen en verborgenheid. “Schaf de Rotterdamwet af en handel naar de nood van je bewoners. Veel van de problemen van vijftig jaar geleden zijn nog steeds de problemen van vandaag”, aldus Schuilenburg.