Promotie J.J.S (Joëlle) van der Meer

Hieronder volgt een korte samenvatting over het proefschrift:

Dit proefschrift gaat over de rolpercepties van ambtenaren en de wijze waarop die van invloed zijn op hun gedrag, welzijn en prestaties. In de loop der tijd is er veel veranderd over de verwachtingen van de rollen van ambtenaren. Lange tijd werd de rol van ambtenaren geassocieerd met het klassieke Weberiaanse model: ambtenaren werkten binnen een bureaucratische organisatie met een strikte scheiding tussen ambtenarij en politiek. Het was de rol van ambtenaren om de regels en procedures te volgen en rationele, waardenvrije beslissingen te nemen op basis van hun deskundigheid (De Graaf, 2011; Olsen, 2006). Contacten met de samenleving en waardenafwegingen werden aan bestuur en politiek overgelaten. Later ontstond er kritiek op deze wijze waarop de ambtenarij functioneerde en kregen ambtenaren te maken flinke hervormingen in de publieke sector.

Mondiale crises leidde tot politieke keuzes om overheden zakelijker aan te sturen; “Run governement like a bussiness” (Hood, 1991). Hierbij werden publieke organisaties beïnvloed door economische principes en managementtheorieën, wat bekend staat onder het New Public Management (NPM) perspectief. Het NPM kreeg later ook te maken met kritiek. Er ontstond het besef dat de overheid samen met andere partijen moest gaan samenwerken om maatschappelijke problemen op te lossen, wat heeft geleid tot de opkomt van het New Public Governance (NPG). Hier ligt er meer nadruk op netwerkprincipes en een faciliterende overheid.

Deze verschuivingen van overheidsperspectieven hebben de nodige gevolgen gehad voor de oorspronkelijke meer traditionele en bureaucratische rol van de ambtenaar. Hervormingen binnen het NPM hebben geleid tot de verwachting dat ambtenaren zakelijk en ondernemend moeten zijn en op een innovatieve manier resultaten moeten behalen (Olsen, 2006; Osborne, 2006; Peters, 2010; Pollitt & Bouckaert, 2017). Als gevolg van NPG-hervormingen is de rol van de ambtenaar veranderd in die van een netwerker, iemand die connecties maakt met diverse belanghebbenden (Kruyen & Van Genugten, 2020; Van der Steen et al., 2018). Deze verschuiving in verwachte rollen van ambtenaren sluit aan bij een bredere discussie van de laatste jaren over het versterken van het ambtelijk vakmanschap door de snel veranderende samenleving en complexere, maatschappelijke problematiek (A&O fonds, 2009; Regioplan, 2013; 't Hart, 2014). Internationaal is er eveneens veel aandacht voor de veranderende rol van ambtenaren en de benodigde competenties om hiermee om te kunnen gaan (OECD, 2016).

Dit proefschrift laat zien, in een context van veranderende verwachtingen, hoe ambtenaren hun eigen rol opvatten. Hierbij wordt gekeken naar het concept rolpercepties, dat wordt gedefinieerd als: “De wijze waarop individuen hun werksituatie definiëren, zoals hoe breed ze hun rol zien, welke soorten taken ze hebben, welke doelen en problemen ze als relevant beschouwen, en hoe ze denken dat ze ermee om moeten gaan” (Parker, 2007, p.406). Er wordt verondersteld dat ambtenaren handelen op basis van hun rolperceptie, wat van invloed is op hun werkgerelateerde gedrag (Parker, 2007). In dit proefschrift wordt in dit verband onderzocht wat het effect is van rolpercepties van ambtenaren op hun coping mechanismen en hun manier van samenwerken. Bovendien wordt de impact van rolpercepties bestudeerd op welzijn, door te kijken naar bevlogenheid en burn-out, en op prestaties, in termen van gepercipieerde individuele- en teamprestaties.

Dit proefschrift gaat in op de onderzoeksvraag: In hoeverre beïnvloeden de verschillende rolpercepties van ambtenaren hun werkgerelateerde gedrag, welzijn en prestaties?

De hoofdvraag bestaat uit vijf onderzoeksvragen:

1. In hoeverre bestaan er verschillende rolpercepties onder ambtenaren?
2. Hoe kunnen rolpercepties van ambtenaren worden gemeten?
3. Wat zijn de effecten van de rolpercepties van ambtenaren op hun werkgerelateerde gedrag?
4. Wat zijn de effecten van de rolpercepties van ambtenaren op hun welzijn?
5. Wat zijn de effecten van de rolpercepties van ambtenaren op hun prestaties