Veel gemeenten zien steeds meer het belang van bestaanszekerheid in, maar er worden nog weinig concrete stappen gezet. Dat was anders in Den Helder waar cliënten in de forensische psychiatrie van GGZ Noord-Holland-Noord drie jaar lang een vrij besteedbaar verhoogd inkomen ontvingen. Dit gebeurde in het kader van een onderzoek door Jonathan Berg MSc, promovendus aan de Erasmus School of Health Policy & Management. De resultaten zijn veelbelovend: de groep cliënten ervoer minder stress door geldtekort, waardoor hun kwaliteit van leven toenam en overtredingen en daarmee samenhangende maatschappelijke kosten afnamen.
Verhoogd inkomen
Op de vraag waarom juist deze groep is gekozen en niet anderen die het financieel ook moeilijk hebben, antwoordt wethouder Kos: “Het gaat om een groep mensen die kwetsbaar is, met ernstige psychiatrische problematiek, ex-gedetineerd, een hoog risico op herhaling van in de fout gaan, armoede en/of weinig zicht op verbetering van levensomstandigheden.”
Schaarste
Financiële schaarste heeft zowel mentale als sociale gevolgen. Het geldtekort en de chronische stress die mensen in een marginale positie vaak ervaren, leiden tot gevoelens van neerslachtigheid en uitzichtloosheid, maken het lastig om weloverwogen keuzes te maken en beperken de sociale rollen die iemand kan vervullen. Hierdoor kunnen mensen in armoede in een negatieve spiraal terechtkomen die lastig te doorbreken is.
Resultaten
Het tijdelijk verhoogde inkomen van 1350 euro heeft voor vrijwel alle deelnemers veel betekend. De deelnemers gaven aan sterker te staan en meer zelfvertrouwen te hebben. Zoals verwacht konden zij dankzij het verhoogde inkomen beter voorzien in hun levensbehoeften en ervoeren zij minder stress door geldtekort. Het bood hen de mogelijkheid om hun woonruimte op orde te krijgen, om beter te eten en beter voor zichzelf te zorgen, te ontspannen en om relaties te onderhouden. Het extra geld leidde niet tot noemenswaardig meer drugs- of alcoholgebruik, maar was juist een stimulans voor de deelnemers om niet in oud gedrag, zoals geweldsdaden, stalkinggedrag of activiteiten in de drugscriminaliteit, te vervallen. Zoals één van hen zei: “Het project heeft me een beetje tot inkeer gebracht. In die drie jaar redde ik het wel allemaal financieel en kon ik rustig nadenken. Ja, dat opent deuren die normaal gesloten blijven, omdat je gewoon het geld niet hebt.” Het aflopen van het onderzoek heeft wel geleid tot terugval bij een aantal deelnemers, omdat de huidige financiën niet toereikend zijn. Enkele deelnemers hebben gespaard om de overgang te vergemakkelijken.
Lessen en vervolg
Uit dit onderzoek blijkt bestaanszekerheid niet alleen van belang voor het eigen welzijn maar ook voor de maatschappij. De veelbelovende resultaten in Den Helder zijn een stimulans voor andere gemeenten om soortgelijke experimenten op te zetten voor deze zeer moeilijk bereikbare doelgroep.
Daarnaast geven de resultaten aanleiding om te verkennen welke mogelijkheden het nog biedt voor andere doelgroepen. Zo toont het onderzoek bestaanszekerheid als preconditie voor ontwikkelingen op andere leefgebieden zoals gezondheid, sociaal functioneren en participatie. Jonathan Berg MSc voegt toe: “Veel sociale- en gezondheidsproblemen vinden hun oorsprong in bestaansonzekerheid of worden daardoor in stand gehouden. Ons onderzoek laat zien dat om mensen in kwetsbare situaties te helpen het belangrijk is om ook de context waarin ze leven te veranderen”.
De komende jaren doet Berg vanuit het CARE lab Rotterdam onderzoek naar ondersteuning van mensen in kwetsbare situaties, met bijzondere aandacht voor bestaanszekerheid, maatwerk en samenwerking in het sociaal domein. Het CARE lab Rotterdam ondersteunt de gemeenten in de regio Rotterdam in hun zoektocht naar een persoonsgerichte aanpak voor (volwassen) Rotterdammers in kwetsbare situaties.
Meer informatie over de resultaten staat in de infographic, samenvatting en het rapport hieronder.
Het onderzoek is mede mogelijk gemaakt door Irene Veldhuis en Wouter Boekweit (initiatiefnemers), Dorien Mul (mede-onderzoeker), en Pieter Kos (wethouder Den Helder).
- Promovendus