Gemeenten staan de komende jaren voor de lastige opgave hun bewoners te motiveren duurzamere keuzes te maken op het gebied van energiegebruik, voedsel, circulariteit en vervoer. Maar hoe motiveer je bewoners op een effectieve manier? De gemeenten Barendracht, Albrandswaard en Ridderkerk (BAR-gemeenten) roepen hiervoor de hulp in van een interdisciplinair team van ESSB, onder leiding van dr. William Voorberg. Tijdens het vijfjarige project ‘Duurzaamheid als collectieve gedragsopgave’ gaan ze op zoek naar manieren om verschillende bewonersgroepen te bereiken en uit te nodigen tot het maken van duurzame keuzes. De erkenning van de diversiteit van de samenleving vormt hier bij het vertrekpunt. Uiteindelijk hoopt het onderzoeksteam met input voor beleid te komen die toepasbaar is in het beleid van meerdere gemeenten in Nederland.
Grote rol gemeenten
Om de landelijke klimaatdoelen te halen, moeten gemeenten de komende jaren een grotere rol gaan spelen. Henk van der Linden, programmamanager duurzaamheid bij de BAR-gemeenten, heeft de afgelopen jaren gemerkt dat het geld en de techniek er wel is om bijvoorbeeld woningen te verduurzamen, maar dat de motivatie bij bewoners ontbreekt. “Als gemeenten kunnen we het niet zelf, dat is zeker. Uiteindelijk moeten inwoners en bedrijven het gaan doen. Wij hebben al verschillende initiatieven opgezet zoals het verspreiden van vouchers voor een duurzame woon-box, een woon-wijzer-bus en zelfs informatieavonden georganiseerd waar bewoners prijzen konden winnen. Maar we bereiken maar een minimaal percentage van onze bewoners hiermee. En echt we proberen we alles, maar op dit moment voelt het alsof we op doel proberen te schieten met een blinddoek op” vertelt Van der Linden. Geïnspireerd door BIG’R, het succesvolle samenwerkingsinitiatief tussen de gemeente Rotterdam en Erasmus Universiteit Rotterdam onder leiding van gedragswetenschapper prof. dr. Semiha Denktaş, heeft Van der Linden samen met de wethouders van de gemeenten tegen ESSB gezegd: help ons!
Interdisciplinaire aanpak voor gedragsverandering
William Voorberg, deskundige op het gebied van co-creatie in een participatiesamenleving, is coördinator van het project vanuit ESSB: “De vraag vanuit de verschillende gemeenten was heel duidelijk. Hoe realiseer je gedragsverandering als je bedenkt dat gedrag ook een manifestatie is van je sociale contact met familie, de wijk waarin je woont, de heersende opvattingen over klimaat maar ook je relatie met de overheid. Als je gedragsverandering vanuit zo’n hoek aanvliegt dan vraagt dat om een veel meer holistische aanpak dan bijvoorbeeld het zetten van een streep op de grond om te kijken hoe men daar op reageert. Het is dan ook heel logisch om voor dit vraagstuk onze verschillende disciplines samen te brengen. We maken gebruik van inzichten uit de psychologie om individueel gedrag te begrijpen, inzichten uit de sociologie om de invloed van de sociale context van familie, vrienden en leefomgeving op dat gedrag te bekijken en inzichten uit de bestuurskunde om deze kennis te vertalen in passend beleid. Deze interdisciplinaire samenwerking is vanaf het begin al de invalshoek geweest en het is wat het project zo waardevol maakt.”
Gereedschapskist voor een diverse samenleving
Na vijf jaar hopen de gemeenten en het onderzoeksteam een gereedschapskist te hebben om de maatschappij op een goede manier in beweging te krijgen. De eerste stap zal zijn om de samenleving op een zinnige manier in te delen als het gaat om klimaatissues. “Wij gaan kijken naar wat voor dit vraagstuk een zinnige indeling is van de maatschappij. Is dat op basis van culturele achtergrond? Is dat op basis van de grootte van het huishouden? Is dat op basis van inkomen? Of een combinatie? Uiteindelijk hopen we met een maatregelenpakket te komen of handvatenpakket waarmee gemeenten maatregelen kunnen treffen” vertelt Voorberg over het project. Volgens hem is het vooral belangrijk om de diversiteit van de samenleving te omarmen en uiteindelijk de hele samenleving uit te nodigen om duurzaam voedsel te kopen, duurzaam te bewegen en duurzaam te consumeren, kortom duurzaam te leven.
Klimaatverstoring
Het projectteam is zich goed doordrongen van het belang van duurzamere keuzes maken en daarmee het doel van dit project. “We hebben het niet over klimaatverandering, maar klimaatverstoring” aldus Van der Linden. “Klimaatvraagstukken, dat zijn de belangrijkste vraagstukken van deze tijdsgeest, met alle respect ook voor mensen die zich erg druk maken over de coronacrisis. Maar de gevolgen van klimaatverstoring zullen nog veel groter worden en zal ook heel veel impact op onze gezondheid hebben. Als je dit vraagstuk niet vanuit alle wetenschappelijke disciplines heel serieus neemt dan heb je in mijn ogen geen recht van wetenschap bedrijven.” Verduidelijkt Voorberg het belang van het onderzoek.
Maatschappelijke impact
Het project biedt ook de kans om onderzoeksresultaten meteen toe te passen in de praktijk en daarmee een positieve bijdrage te leveren aan de strijd tegen de klimaatverandering. Voorberg: “Uiteindelijk zullen wij ook wel, want zo werkt onze wetenschappelijke discipline, artikelen schrijven over hoe je bewustzijn kan vergroten onder een grote variëteit aan burgers. Maar eerlijk gezegd vind ik al die artikelen allemaal niet heel veel waarde hebben als het niet aan de achterkant ook leidt aan een bijdrage in de strijd tegen klimaatverstoring.” Van der Linden sluit hierbij aan : “Uiteindelijk zou het natuurlijk ook mooi zijn als de resultaten van dit project ook kunnen worden opgeschaald naar andere gemeenten. Want geloof mij wij worstelen allemaal met dezelfde problemen.”
- Onderzoeker