Het kat-en-muisspel tussen sociale media en extreemrechts

Hoe beïnvloeden sociale media de groei en organisatie van extreemrechtse bewegingen? En welke rol spelen platformen als Facebook en X in het versterken van radicalisering? Met haar baanbrekende onderzoek naar deze urgente vragen is Ofra Klein (Erasmus School of History, Culture and Communication) genomineerd voor de titel New Scientist Wetenschapstalent 2025 van Nederland en Vlaanderen. In dit interview vertelt ze over haar werk, haar belangrijkste inzichten en de maatschappelijke impact van haar onderzoek.

Welke vragen hoop je met je onderzoek te beantwoorden en hoe doe je dat?

"Het afgelopen decennium is extreemrechts sterk gegroeid, mede door de invloed van sociale media. Maar hoe gebruikt extreemrechts sociale media nu precies, en hoe groot is de rol van sociale mediaplatforms in de groei en mobilisatie van radicaal- en extreemrechtse bewegingen? Ik bestudeer hoe extreemrechtse individuen en groepen omgaan met de regelementen en moderatie van platforms en hun strategieën aanpassen aan het type platform dat ze gebruiken. Daarnaast onderzoek ik hoe offline factoren hun online activiteiten beïnvloeden. Door het combineren van grootschalige tekst- en netwerkanalyses met diepgaande kwalitatieve analyses van beelden en tekst, vergelijk ik extreemrechtse strategieën op diverse platforms in verschillende landen. Dit onderzoek kan uiteindelijk bijdragen aan het ontwerpen van inclusievere platforms."

Welke belangrijke inzichten heeft je onderzoek al opgeleverd?

"Mijn recente onderzoek heeft aangetoond dat radicaal- en extreemrechtse partijen, influencers en groeperingen sociale media op uiteenlopende manieren gebruiken. Politieke partijen hebben vaak kritiek op het politieke establishment, terwijl groepen of individuen daarbuiten zich meer focussen op thema’s zoals immigratie en islam, waarbij ze vaak extremer zijn. Deze groepen passen hun strategieën aan op basis van het specifieke platform en de gebruikersgroep. Verschillen in platformontwerpen, zoals de mate van anonimiteit en moderatie, beïnvloeden hoe platforms bijdragen aan gewelddadige mobilisatie, zoals bijvoorbeeld tijdens de bestorming van het Amerikaanse Congres op 6 januari 2021. Daarnaast gebruiken extreemrechtse individuen tactieken zoals de zogenaamde ‘dog whistles’ (symbolen en gecodeerde taal) om platformbeperkingen te omzeilen, om haatdragende boodschappen te verhullen en zo moderatie door platforms te ontwijken."

Wat maakt het onderzoek voor jou persoonlijk bijzonder?

"Wat mij persoonlijk fascineert, is het voortdurende kat-en-muisspel tussen sociale mediaplatforms en extreemrechtse gebruikers. Gebruikers zijn opmerkelijk vindingrijk in het zich aanpassen aan platformregels en het benutten van technologische mogelijkheden om hun boodschappen te verspreiden. Wat mij ook intrigeert, is de invloed van sociale mediaplatforms en platformbazen, zoals Mark Zuckerberg en Elon Musk, die door hun moderatiebeleid en algoritmen mede bepalen welke informatie zichtbaar is."

Op welke manier maakt jouw onderzoek maatschappelijke impact?

"Sociale mediaplatforms dragen soms onbedoeld bij aan de zichtbaarheid van extreemrechtse groeperingen. In plaats van uitsluitend de inhoud en ideologie van extreemrechts te analyseren, focus ik op de rol van sociale media in hun mobilisatie. Dit perspectief verandert onze kijk op internetregulering en platformmoderatie, en ook op de verantwoordelijkheid van technologiebedrijven. Het laat ons nadenken over in hoeverre platforms medeverantwoordelijk zijn voor de verspreiding van extremistische boodschappen, en hoe hun ontwerp kan worden aangepast zonder de vrijheid van meningsuiting te beperken. Het onderzoek raakt echt aan urgente maatschappelijke kwesties, zoals de toenemende polarisatie en radicalisering. De kennis die we hiermee opdoen benadrukt de noodzaak om de rol van sociale media in het versterken van deze problemen beter te begrijpen. Het kan bijdragen aan effectievere regulering en moderatie, en aan het bredere debat over de impact van digitalisering op onze democratie."

Publicaties en samenwerkingen

Een van haar meest invloedrijke studies was een analyse van extreemrechtse netwerken op Facebook, die werd geselecteerd voor de Trending Sociology Research-campagne van Routledge. Haar analyse van ‘hondenfluitjes’ – subtiele, gecodeerde taal waarmee extremisten moderatie van platforms ontwijken – trok zowel wetenschappelijke als journalistieke aandacht. Haar werk is geciteerd in academische publicaties en toonaangevende media zoals NRC, Trouw en de Groene Amsterdammer.

Klein maakt haar onderzoek niet alleen toegankelijk voor wetenschappers, maar ook voor het bredere publiek. Zo schreef ze blogs voor de Harvard Kennedy School Review en de International Society for Political Psychology, en stelde ze beleidsrapporten voor het WODC en de Europese Commissie. Daarnaast deelde ze haar bevindingen met beleidsmakers en maatschappelijke organisaties, zoals het Centre for Media Pluralism and Freedom en de Amadeu Antonio Foundation.

Wetenschapstalent 2025

Ofra Klein is dit jaar de enige onderzoeker van de Erasmus Universiteit Rotterdam die kans maakt op de titel New Scientist Wetenschapstalent 2025. Met haar vernieuwende onderzoek naar de rol van sociale media in radicalisering levert zij een belangrijke bijdrage aan het maatschappelijk debat over democratie, polarisatie en digitale verantwoordelijkheid. Vind jij dit onderzoek net zo relevant en inspirerend? Breng dan je stem uit via de website van New Scientist en steun Ofra in haar nominatie.

Onderzoeker

Dr. Ofra Klein