Hoe ‘ontkurk’ je een gezondere generatie met minder alcoholexcessen?

Het is zaterdagavond op de spoedeisende hulp. Een jongen van zestien wordt binnengebracht door zijn vrienden. Hij is niet meer aanspreekbaar, heeft zichzelf ondergekotst en wordt in een rolstoel de afdeling ingereden. Pigeaud zag als arts op de spoedeisende hulp vaker dit soort excessen. “De jongeren gaven aan dat ze niet doorhadden dat ze dronken werden. Vaak hoor je: ‘Ik had een black-out en was ineens weg.’ Veel jongeren hebben geen idee wat alcohol met hun lichaam doet.”

Meer intoxicaties ondanks minder alcoholgebruik

Sinds 2014 is de minimumleeftijd voor alcohol verhoogd naar 18 jaar, ook werd toen de NIX18 campagne gelanceerd. Jongeren drinken de laatste decennia gemiddeld later en minder en dat lijkt verband te houden met de nieuwe wetgeving. Toch betekent dat niet dat de problemen zijn verdwenen. Integendeel, zegt de promovenda: “Het aantal jongeren dat met een alcoholintoxicatie in het ziekenhuis belandt, is juist toegenomen en lijkt pas de laatste jaren iets te stabiliseren.”

Achtergrond en risicofactoren

De jongeren die in het ziekenhuis belanden, zijn vaak al op andere terreinen kwetsbaar. Bijna de helft van hen heeft een psychische aandoening, zoals ADHD of een depressie. Ook komt problematisch alcoholgebruik in families vaak voor. Uit haar onderzoek blijkt dat veel jongeren ouders of familieleden hebben met een alcoholverslaving en dat bijna de helft hun ouders wel eens dronken heeft gezien. “Dat vergroot het risico dat jongeren zelf ook te maken krijgen met alcoholproblemen en mentale problematiek”, zegt Pigeaud.

Daarbij hoort vaak breder risicogedrag. Jongeren die ooit een alcoholintoxicatie meemaakten, roken vaker, gebruiken vaker drugs en hebben eerder seksueel contact gehad dan hun leeftijdsgenoten. “Dat gecombineerde gebruik van alcohol en drugs zien we steeds vaker bij adolescenten op de spoedeisende hulp. En het maakt de medische risico’s groter,” aldus de onderzoeker.

Spierschade en de sportwereld

Een ander belangrijk aandachtspunt in haar onderzoek is de schade die alcohol aan het lichaam kan toebrengen. Uit ziekenhuisdata blijkt dat zestig procent van de jongeren die met een alcoholintoxicatie wordt opgenomen tekenen van spierschade vertoont, en bij 4,4 procent gaat het zelfs om een ernstige vorm van spierverval (rhabdomyolyse). “Vooral voor sportende jongeren is dat extra relevant,” zegt Pigeaud. “Je denkt dat je gezond bezig bent met sporten, maar als je veel drinkt, ondermijn je je eigen lichaam.”

Daarom ziet Pigeaud ook een belangrijke rol voor de sportwereld. Ze constateert dat de naleving van leeftijdscontroles bij sportclubs laag is en dat alcoholsponsoring nog altijd wijdverbreid is. “De sportwereld kan een sleutelrol spelen in alcoholpreventie,” zegt ze. “Juist omdat alcohol daar zo verweven is met gezelligheid en sponsoring, valt er nog veel winst te behalen.”

Waarom drinken jongeren?

Een grootschalige Europese studie onder 52.000 jongeren, die Pigeaud analyseerde, laat zien dat jongeren vooral drinken vanwege de associatie met gezelligheid en plezier. Groepsdruk blijkt een veel kleinere rol te spelen dan vaak wordt gedacht. “Ze zeggen zelf: alcohol hoort bij een feestje of een speciale gelegenheid. Dat beeld wordt versterkt door alcoholreclame en marketing die alcohol koppelt aan vrolijke momenten. Ook ouders hebben invloed op het alcoholgebruik van hun kind. Wanneer ze thuis bijvoorbeeld elke dag een wijntje bij het eten drinken, normaliseer je alcoholgebruik voor je kind.” aldus Pigeaud.

Alcoholpoli en ‘golden hour’

Een belangrijk deel van haar onderzoek richtte zich op de alcoholpoli bij het Reinier de Graaf ziekenhuis in Delft, waar jongeren na een intoxicatie meerdere keren terugkomen. Ze doen een e-learning, krijgen uitleg van een kinderarts en psycholoog,  praten over hun gedrag en als nodig worden ze doorverwezen naar aanvullende zorg. “Het moment direct na de intoxicatie noemen we ook wel ‘the golden hour’,” legt Pigeaud uit. “De eerste uren zijn jongeren nog onder de indruk van wat er is gebeurd. Dat is hét moment om in te grijpen en bewustwording te creëren.”

Later op rustiger moment komen ze terug op alcoholpoli (1-2 maanden later) om te reflecteren en te kijken of er indicatie is voor extra hulp inzetten. En dat lijkt te werken. Waar de jongeren eerst meer dronken dan hun leeftijdsgenoten, dronken ze zes tot twaalf maanden na hun opname juist minder alcohol dan leeftijdsgenoten. Ook bingedrinken nam af. “Een intoxicatie is een alarmsignaal, maar ook een kans. Je kunt jongeren en hun ouders laten zien dat dit niet normaal is, dat het gevaarlijk is, en dat ze zelf iets kunnen veranderen.”

Stoppen met reclames en normalisering alcohol

Pigeaud pleit voor een integrale aanpak van alcoholpreventie bij jongeren. Dat betekent: strenger handhaven van leeftijdscontroles, betere voorlichting op scholen en in gezinnen, en een verbod op alcoholreclame, zeker in de sportsector en op sociale media. Het normaliseren van alcohol en het koppelen aan gezelligheid vindt Pigeaud problematisch. “Denk aan James Bond die een biertje drinkt, of influencers die reclame maken en doen alsof het supergezellig is. Dat beeld blijft hangen bij een puber.” Volgens de promovenda moet dat beeld worden doorbroken. “Jongeren associëren alcohol met plezier, maar onderschatten de risico’s.”