Blauwe brievenangst voorbij, Sigrid Hemels over de kracht van fiscale kennis

“Het voelt toch altijd weer spannend,” zegt één van de hosts over het moment dat je als zzp’er belasting moet afdragen. Hemels herkent dat. “Je denkt toch snel: heb ik iets verkeerd gedaan? Die spanning zorgt er juist voor dat mensen het onderwerp liever vermijden, door bijvoorbeeld brieven dicht te laten. Dat maakt het probleem alleen maar groter. Kennis over ons belastingstelsel is daarom ook van belang.” 

De gans, het gesis en de boxen

“Je moet belastingen heffen zoals je een gans plukt:  zoveel mogelijk veren als opbrengst met zo min mogelijk gesis.” Het is een uitspraak van Jean-Baptiste Colbert, minister van Financiën onder Lodewijk XIV. Een wat wrange metafoor, maar nog altijd verrassend actueel. Volgens Sigrid Hemels verklaart deze logica namelijk deels hoe het Nederlandse belastingstelsel is ingericht. Werknemers, die meestal honkvast zijn en hun inkomen via de loonstrook ontvangen, worden zwaarder belast, dat gebeurt grotendeels geruisloos via box 1. Vermogen daarentegen is mobiel, bezit kan makkelijk worden verplaatst, en dus zijn box 2 en box 3 milder ingericht. “Liever iets belasting dan géén belasting, zo was lang de opvatting” vat Hemels samen.

In het Nederlandse belastingstelsel worden verschillende vormen van inkomen belast via drie ‘boxen’. Hemels legt uit:
Box 1 is voor inkomsten uit werk en woning, zoals loon of winst uit ondernemerschap.
Box 2 geldt voor aandelenbezit van minimaal 5% in een vennootschap, typisch voor directeur-grootaandeelhouders en aandeelhouders in familiebedrijven.
Box 3 belast het inkomen uit sparen en beleggen, zoals een tweede huis of een beleggingsrekening.

Met name box 2, waar aandelenbezit vanaf 5% wordt belast, blijft relatief mild. Hemels licht toe dat juist daar een groot deel van het vermogen van de meest vermogende belastingplichtigen zit: 96% van het box 2 vermogen is in handen van de rijkste 10%. Dat vermogen is jarenlang onderschat. Toen het vorige kabinet een verhoging van de erfbelasting voor deze groep aankondigde, ontstond er direct een sterke lobby. “Dat laat zien hoe politiek belastingen zijn.” 

De roep om verandering heeft effect. “Komend najaar wordt de eerste aanzet verwacht voor een herziening van het belasting- en toeslagenstelsel. Daarbij is aandacht beloofd voor eenvoud, rechtvaardigheid én aansluiting op de huidige arbeidsmarkt,” vertelt Hemels. Een kanttekening: de podcast is echter opgenomen voordat het kabinet viel, dus het is afwachten of die brief er inderdaad komt dit najaar.

Fiscale hulp van studenten

Tot slot wijst Hemels op een vaak onbekend initiatief wat veel verschil kan maken: de belastingwinkel. De Stichting Belastingwinkel Rotterdam (met diverse filialen in Rotterdam en ook één in den Haag) is de grootste van Nederland, en Hemels is er trots op. “Onze studenten helpen hier mensen met een laag inkomen bij hun aangifte. Soms is een half uur uitleg genoeg om honderden euro’s terug te krijgen. Voor veel mensen maakt dat een wereld van verschil en studenten ervaren direct wat hun kennis in de praktijk kan betekenen.”