Van internetmiljoenen tot Lana del Rey, verhalenverteller en ESPhil-alumnus Tim van den Hoff (40) heeft het allemaal gezien. Na een afwijzing van de Filmacademie koos hij voor Filosofie en inmiddels is hij een van de weinige onafhankelijke filmmakers in Rotterdam. Ik spreek hem over zijn ontwikkeling, de invloed van filosofie op zijn werk en zijn recente kennismaking met regisseur Werner Herzog.
Interview door Stijn Voogt
Het is de eerste zonnige dag van het jaar als ik met Tim heb afgesproken op zijn kantoor in Het Industriegebouw aan de Goudsesingel in Rotterdam. Met een spraakbericht leidt hij me door het gebouw. De trap op, naar links, oversteken over het balkon, door de klapdeuren en dan naar rechts. In het zonovergoten kantoor staat een grote tafel met aan weerskanten van de deur twee donkere kamertjes. "Montagehokken", zegt Tim. Het is fijn dat de lente vroeg aanbreekt dit jaar, maar een filmmaker werkt liever in het donker.
Als ik Tim vraag of hij na de middelbare school meteen wist wat hij wilde gaan studeren, volgt een diepe zucht. "Het is een complex verhaal. Toen ik eind jaren negentig op de middelbare school zat, viel ik midden in de zogenaamde internethype. De mogelijkheden van het internet breidde zich razendsnel uit over de wereld en vlak na de middelbare school bleek ik een van de whizzkids die als eerste van deze golf kon meesurfen. Op mijn achttiende werd ik wereldkampioen webdesign, op mijn negentiende was ik internetmiljonair en op mijn twintigste persoonlijk failliet. Kortom, ik was de vleesgeworden dot-com-bubble."
Met een aanvankelijk succesvol eigen internetbedrijf en een reusachtige schuld daaropvolgend leerde Tim al vroeg het klappen van de zweep kennen. Aanvankelijk stonden investeerders zoals de ING Groep en Nationale Nederlanden voor hem in de rij, maar zodra de bubbel barstte, zat hij opgescheept met de verliezen. De zes jaren daarna werkte hij in een metaalbedrijf om zijn schulden te kunnen aflossen. "Als het leven je zo in de mangel neemt, ga je vanzelf vragen stellen. Uiteindelijk heeft dat mij ook wel op het pad naar filosofie gezet."
Tussen Branie en Filosofie
Dat pad naar filosofie was Tim niet geheel vreemd. Naar eigen zeggen heeft de opvoeding van zijn ouders hier ook een belangrijk aandeel in gehad. "Thuis keken we vaak films, het theater vond ik ook leuk, echt een 'VPRO-kind'. Eigenlijk wilde ik altijd acteur worden. Totdat ik erachter kwam dat er ook iemand is die acteurs kan inzetten om verhalen te vertellen: de regisseur." Om erachter te komen of deze rol hem zou passen, besloot Tim zich na het aflossen van zijn internetschulden dan ook aan te melden voor de Filmacademie. Hierop volgde echter een afwijzing. Over zijn tweede keuze hoefde hij vervolgens niet lang na te denken, Tim bleef in Rotterdam en begon aan de Bachelor Filosofie.
"Aanvankelijk dacht ik eraan om het na mijn eerste jaar Filosofie nog eens te proberen bij de Filmacademie, maar na de eerste paar colleges was ik verkocht en kon ik niet meer zonder filosofie." Na de Bachelor Filosofie zou Tim doorstromen naar de Masteropleiding en deze cum laude afronden. "Toevallig studeert mijn vrouw inmiddels Psychologie aan de EUR, na een aantal jaren geleden verhuisd te zijn uit Libanon werkt zij momenteel aan een carrièreswitch. Als onderdeel daarvan koos zij vorig jaar voor de ESPhil-minor First Things met vakken als Early Enlightenment en The Quest for Man. Tijdens de afgelopen lockdowns hoorde ik dan ook weer geregeld de stemmen van Jos de Mul en Wiep van Bunge door de woonkamer schallen."
De stem van Jos de Mul was Tim overigens wel aardig gewend geraakt tijdens zijn opleiding. Als student-assistent werkte hij onder andere mee aan het redigeren van De Domesticatie van het Noodlot (2006) en vervulde hij verschillende onderwijstaken. Bovendien leverde deze bijbaan hem een van zijn eerste filmklussen op. "Toen het VPRO-programma Tegenlicht met een aflevering bezig was over een soortgelijk onderwerp als het onderzoek van Jos, heb ik voorgesteld een paar video-interviews met Jos op te nemen. Maar alleen in ruil voor een stageplek bij Tegenlicht, zei ik. Een paar dagen later mocht ik op gesprek." Hoewel die stageplek er nooit van is gekomen, kwam Tim na dit gesprek alsnog bij de VPRO terecht. Voordat hij het wist, was hij een van de redacteuren en producers achter het programma dat later zou uitgroeien tot het multimediaproject Metropolis.
Zodoende bracht Tim met de nodige branie zijn studententijd door. Bij Gijs van Oenen schreef hij zowel zijn Bachelor- als Masterscriptie en voor die laatste kreeg hij aanvankelijk zelfs de mogelijkheid tot publicatie. "Voor mijn Masterscriptie deed ik onderzoek naar de zogenaamde quarter-life crisis – op dat moment een nieuw buzzword – aan de hand van het leven en werk van Jean-Jacques Rousseau. Daarop kreeg ik een aanbieding van Uitgeverij Klement. Na het afronden van mijn opleiding en het aflopen van mijn aanstelling bij Metropolis liep ik echter stuk. Niet alleen lukte het mij niet om eigenhandig het manuscript van mijn boek af te maken, ook als zelfstandig filmmaker kreeg ik geen voet aan de grond." Aangekomen in zijn eigen quarterlife leken de successen van Tim opnieuw plaats te moeten maken voor een aantal teleurstellingen en zonder de veilige omgeving van de universiteit moest hij wederom op zoek naar een nieuw pad.
Monumental Crossroads (2018)
Erik Vermunt komt binnen, editor en een van Tims twee collega's bij zijn bedrijf Frontaal Film. Nadat hij is ingetrokken in een van de twee montagehokken praten Tim en ik verder over de periode na zijn opleiding. "Ik zeg weleens dat ik mij door het leven heen beweeg als Forrest Gump. In plaats van logische vervolgstappen hangt mijn ontwikkeling van crises en breekpunten aan elkaar." Terwijl ik deze vergelijking probeer te verwerken, staat Tim al klaar met de volgende anekdote. "Vlak na mijn afstuderen word ik door een vriendin gewezen op een muziekvideo van een dan nog schier onbekende Lana del Rey. In de muziekvideo van haar latere wereldhit Video Games bleken 'Super 8'-beelden te zitten die ik ooit geschoten had."
Een nieuwe onverwachte wending dus. Naar aanleiding hiervan heeft Tim nog een tijd uitvoerig contact met Lana del Rey over een nieuwe videoclip waarvoor hij haar ook ontmoette, maar die videoclip is nooit gemaakt. In plaats van een samenwerking met de Amerikaanse popster kreeg Tim de opdracht om een reeks videoclips te produceren voor het nieuwe album van Roel van Velzen. Wat Tim op dat moment nog met filosofie te maken heeft, vraagt hij zich dan vaak af. "Pas in 2014 lijkt het allemaal bij elkaar te komen. Ik kreeg een paar grote opdrachtgevers voor commercieel werk en ik maakte een reis naar de Verenigde Staten. Bovendien leerde ik kort daarop Ruben (Hamelink, red.) kennen tijdens het 48 Hour Film Project en ik vond in hem een sparringpartner waar ik lang naar op zoek was geweest."
Samen met Ruben – nog steeds onderdeel van Frontaal Film en bewoner van het andere montagehok – besluit Tim opnieuw naar de Verenigde Staten te vertrekken en daar onderzoek te doen naar de zogenaamde Amerikaanse 'beeldenstorm' die op dat moment plaatsvindt in een aantal zuidelijke staten. "Toen ik hierover las, dacht ik: dit lijkt wel de zwarte pieten-discussie op anabolen. Met slogans als 'it's heritage, not hate' stuitte ik daar op een cultureel conflict dat de jaren daarna almaar urgenter zou worden." Volledig op eigen kosten geproduceerd, werd dit de film Monumental Crossroads (2018). Op dat moment Tims eerste lange documentaire, maar de vraag is voor wie hij het had gemaakt. Voor de Europese markt was het onderwerp niet relevant genoeg en in de Verenigde Staten zat er niemand te wachten op een Europeaan die hen zou moeten vertellen over hun cultuur.
Als niemand zijn film wil aankopen, begint Tim Amerikaanse universiteiten aan te schrijven. Hij heeft een vermoeden dat hij een doelgroep kan vinden in het academisch publiek en dat blijkt te kloppen. "Zeker na de moord op George Floyd en de opkomst van de BLM-protesten kwam er steeds meer aandacht voor mijn film. Massaal begonnen in de universiteiten in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk de film aan te kopen om te gebruiken als lesmateriaal. Bovendien word ik vanaf dat moment aan de lopende band gevraagd voor gastcolleges en Q&A's." Voor het eerst komen twee werelden bij elkaar, zowel als filmmaker als filosoof lijkt Tim zijn niche te hebben gevonden.
Een ontmoeting met Werner Herzog
Nog steeds plant Tim tours in om lezingen te geven over zijn film in de Verenigde Staten. Bovendien vindt hij binnen zijn nieuw verworven doelgroep nieuwe projecten. Zo maakt hij samen met onderzoekers van Princeton University een documentaire over resentment en werkt hij samen met Sjoerd van Tuinen aan de digitale collegereeks voor het Bachelorvak Aesthetics. Op dit moment bereidt hij een NTR-documentaire voor over de dubieuze nalatenschap van zeevaarder Piet Heijn, een film die hij niet had kunnen maken zonder de ervaringen die hij inmiddels heeft opgedaan.
Overtuigd van de weg die hij is ingeslagen, kan Tim rustig terugkijken op zijn eigen ontwikkeling. Tijdens een tweeweekse Masterclass van zijn grote voorbeeld, de Duitse filmregisseur Werner Herzog, maakt hij eind 2021 op het voormalig Phoenicische eiland Lanzarote de korte film The Return of Ba'al. "Ik was ontzettend enthousiast om Werner Herzog te ontmoeten. Bovendien bracht de omgeving en de geschiedenis van Lanzarote, waar de masterclass plaatsvond mij op het idee om een film te maken voor mijn Libanese vrouw van wie ik toen net had gehoord dat wij in verwachting zijn van ons eerste kind." Het werd een film vol met Phoenicische mythologie, een vertelling die duidelijk is ingegeven door leermeester Herzog en een ode aan Tims nog ongeboren kind.
De film weerspiegelt de rust die Tim heeft gevonden in zijn werk. Nog altijd een drukke verteller en ronduit plannen smedend voor de toekomst kan hij zich nu richten op wat hij wil maken. Nu hij zijn niche gevonden heeft in de vorm van de maatschappelijk betrokken documentaire vraag ik hem tot slot wat The Return of Ba'al en zijn ontmoeting met Werner Herzog betekent voor het vervolg van zijn carrière. "Wat ik mooi vind aan Herzog is hoe hij omgaat met de waarheid, of zoals hij het zegt: 'facts are the truth of the accountant'. In plaats van feiten is hij dan ook op zoek naar esthetische waarheid. Daartegenover staat wel een verantwoordelijkheid, deze benadering kan namelijk ook zomaar leiden tot de allerlelijkste propaganda. Net als Herzog zou ik echter willen proberen het verschil tussen fictie en documentair te laten vervagen. Op dit moment heb ik nog geen cinema-documentaires gemaakt, maar in de toekomst hoop ik mij daar nog zeker op te kunnen richten."