Zonder vragen te stellen kun je niets leren, schrijft columnist Ronald van Raak. In een veilige leeromgeving kunnen ook ongemakkelijke of confronterende vragen worden gesteld. “Maak van studenten geen kasplantjes.” Met deze zin besloot Bas van den Putte een opmerkelijke opinie in Folia – de Amsterdamse tegenhanger van Erasmus Magazine.
Deze UvA-hoogleraar communicatie schrijft dat zijn studenten vaker zeggen zich ‘onveilig’ te voelen op het moment dat hij hen een vraag wil stellen, bijvoorbeeld over de teksten die ze hebben gelezen, onderwerpen die zijn besproken of de antwoorden van andere studenten. Hebben studenten het recht om zich op te stellen als passieve consumenten, of hebben docenten de plicht te leren ‘beredeneerd en onderbouwd te reageren op de mening van anderen’? Van den Putte vindt dat laatste, al is het maar omdat zijn studenten communicatie deze vaardigheid nodig zullen hebben in hun toekomstige werk.
Dit opiniestuk leest als een noodkreet, van een docent die zich ongemakkelijk voelt met het nieuwe beleid van de Universiteit van Amsterdam over sociale veiligheid. Bang om beschuldigd te worden dat hij in zijn colleges een ‘sociaal onveilige situatie’ creëert.
Mensen zijn mondiger dan ooit: op sociale media zien we de meningen komen en gaan, niet zelden op een hoge toon. Maar in het fysieke contact lijken we bedeesder en blijkt het soms moeilijker om het debat aan te gaan. Die gedachte zie ik bevestigd in een recent bevolkingsonderzoek door het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Daaruit blijkt dat mensen zich zorgen maken over de polarisatie, die zich onder meer zou uiten in ‘een gebrek aan dialoog en een onwil om naar elkaar te luisteren’.
Geen vragen stellen aan studenten, ik zou niet weten hoe ik dan college zou kunnen geven. Zeker niet bij filosofie. Een denker als Socrates deed niet anders: hij ging in Athene de markt op en stelde aan jonge mensen alleen maar vragen. Tot vervelens toe – en daarna nog veel meer. Net zo lang tot zijn studenten met antwoorden kwamen die de filosoof niet meer kon weerleggen. De juiste vragen stellen was voor Socrates beter leren denken: een vaardigheid die je moest oefenen als je jong was en die je moest onderhouden als je ouder werd. Vragen die moeten confronteren en ook ongemakkelijk kunnen zijn: dat is nodig om mensen uit het comfort te halen van hun eigen gelijk. Alleen door discussies aan te gaan kunnen we ons eigen denken verder ontwikkelen.
We kunnen gerust zijn: studenten zijn geen kasplantjes en zullen dat ook niet worden. De zorgen van hoogleraren zoals Bas van den Putte, over de angst voor debat in de collegezaal, moeten we echter serieus nemen. Dit lijkt onderdeel van een bredere ontwikkeling, die we terugzien in het onderzoek van het SCP: mensen zeggen dat ze het überhaupt moeilijk vinden om elkaar aan te spreken en met anderen in discussie te gaan. Niet alleen in de collegezaal, maar overal in de samenleving. Een veilige leeromgeving is niet een ruimte waarin het debat uit de weg wordt gegaan, maar een college waarin zowel docenten als studenten alle vragen kunnen opwerpen. Want zonder vragen te stellen kun je niets leren, zo hebben filosofen ons sinds Socrates laten zien.
- Meer informatie
Deze column verscheen in het Erasmus Magazine.