De complexiteit van migratie en diversiteit vraagt om een omslag in het denken over beleid

Het lijkt soms alsof migratiebeleid en -beleid ten aanzien van migratie-gerelateerde diversiteit, in voortdurende ‘crisis’ verkeert. Prof.dr. Peter Scholten roept in zijn oratie bij de Erasmus Universiteit Rotterdam op tot een omslag in het denken over en het handelen ten aanzien van migratie en migratie-gerelateerde diversiteit.

De ‘vluchtelingencrisis’ is slechts een recent voorbeeld van een ‘crisis’ in het migratie- en diversiteitsbeleid. Daarnaast is veel aan migratie en diversiteit zo complex, dat we voortdurend achter de feiten aan lopen. Denk aan hoe Mauro dankzij media-aandacht toch een verblijfsstatus wist te krijgen, of hoe beleid zoals het integratiebeleid voortdurend naar de prullenbak wordt verwezen.

In zijn oratie gaat Scholten in op de reden waarom beleidsprocessen op het terrein van migratie en (migratie-gerelateerde) diversiteit zo vaak ontsporen. En wat er mis is met de wijze waarop we denken over en omgaan met migratie en diversiteit. Hij zal daarnaast spreken over hoe we beter kunnen omgaan met de vaak onvoorspelbare en onbeheersbare dynamiek rond deze vraagstukken.

Scholten laat in zijn oratie zien dat een omslag in het denken over diversiteit nodig is en dat dit begint bij het erkennen van de complexiteit van deze vraagstukken. Migratie is veel complexer geworden. Zo zijn er diverse mobiliteitspatronen; sommige permanent, sommige tijdelijk. En de onzekerheid over de verblijfsduur. Daarnaast is diversiteit zelf veel diverser geworden. Zo is er steeds meer sprake van een superdiverse samenleving waarbinnen diversiteit veel complexer is dan een onderscheid tussen specifieke etnische of culturele groepen. En bovendien zijn er grote verschillen in migratie en diversiteitspatronen tussen gebieden; er is geen ‘one size fits all.’

Ontkenning complexiteit

Vanwege de complexiteit van migratie en diversiteit is de verleiding groot om vraagstukken te versimpelen. Maar men zou beter kunnen proberen te leren om te gaan met deze complexiteit stelt Scholten in zijn oratie. Complexe problemen vragen om complexe oplossingen. Daarom pleit Scholten voor de ‘mainstreaming’ van migratie en diversiteit. ‘Mainstreaming’ betekent dat we de hele samenleving, en dus niet alleen migranten zelf, doorlichten op de mate waarop ons algemeen beleid en algemene structuren voldoende aangepast zijn aan de realiteit van complexe migratie en diversiteitspatronen.  Dit gaat dus veel verder dan een herijking van klassiek migratie- en ‘integratie’-beleid. Bovendien vergt ‘mainstreaming’ een flexibele benadering; geen groot beleid, zoals multicultureel beleid of assimilatie politiek, maar juist maatwerk dat past bij specifieke lokale situaties.

Scholten roep onderzoekers, beleidsmakers en het algemene publiek op om zich meer bewust te worden hoe vaak de complexiteit van migratie en diversiteit wordt genegeerd.. We hebben meer aandacht nodig voor de ‘kwaliteit’ van de omgang met migratie en diversiteit om zo de verleidingen van versimpeling te kunnen weerstaan. Een dergelijke kwaliteit vraagt wel om moed en ‘reflexiviteit’, van zowel onderzoekers, beleidsmakers als het algemene publiek. Migratie en diversiteit zijn te complexe vraagstukken om ‘op te lossen’, maar we kunnen wel beginnen om ze beter te proberen te begrijpen.

Prof.dr. Peter Scholten is bijzonder hoogleraar Dynamiek van Migratie- en Diversiteitsbeleid aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, Departement Bestuurskunde en Sociologie. Hij spreekt zijn oratie uit met de titel: Mainstreaming versus Alienation: Complexity and the Dynamics of Migration and Diversity Policy, vrijdag 30 november 2018, om 16.00 uur, in de Aula van de Erasmus Universiteit Rotterdam.