Hoe verspreidt desinformatie zich door een bevolking? Waarom blijven sommige gemeenschappen veerkrachtig terwijl andere uiteenvallen? Hoe wordt vertrouwen opgebouwd in de Nederlandse samenleving? De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft vanuit Nationale Roadmap Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur,een subsidie van €16.8 miljoen toegekend om vragen zoals deze te beantwoorden en de Macroscope te bouwen. De Macroscope 's werelds eerste onderzoeksinfrastructuur op bevolkingsniveau, ontworpen om te observeren en te begrijpen hoe samenlevingen in de loop van de tijd veranderen.
De Macroscope wordt gecoordineerd door Erasmus Universiteit Rotterdam. De Macroscope, is een gezamenlijk initiatief door twee belangrijke onderzoeksinfrastructuren in Nederland: ODISSEI, dat zich focused op sociale wetenschappen en economische data, en CLARIAH, waarin culturele en taalkundige archieven worden bewaard.
De Macroscope stelt onderzoekers in staat om veilig enorme datasets te koppelen en analyseren die sociale, culturele en digitale domeinen over de gehele Nederlandse bevolking beslaan. Het project verenigt 14 Nederlandse universiteiten met toonaangevende instituten, waaronder het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), het Netherlands eScience Center, de Koninklijke Bibliotheek (KB), het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid (B&G), en het KNAW Humanities Cluster.
Van cellen tot samenlevingen: een nieuwe kijk op sociale verandering
"Net zoals de microscoop de verborgen wereld van cellen onthulde, kan de Macroscope helpen de verborgen dynamiek van samenlevingen te onthullen," vertelt Dr. Tom Emery, hoofdonderzoeker en uitvoerend directeur van ODISSEI (Open Data Infrastructure for Social Science and Economic Innovations). "Voor het eerst zullen we in staat zijn om te observeren hoe ideeën, talen en ongelijkheden zich verspreiden over een gehele bevolking—veilig, ethisch en in samenwerking."
Het begrijpen van complexe sociale dynamieken vereist zowel schaal als veiligheid. Om te bestuderen hoe vertrouwen zich ontwikkelt in een samenleving, moeten onderzoekers zien hoe mediaverslaggeving de meningen van mensen beïnvloedt, en hoe verschuivingen in die meningen invloed hebben op vrienden, collega's en buren. Dit soort complexiteit vraagt om een instrument met de schaal van de Macroscope.
"De Macroscope is een uitstekende samenwerking tussen de Sociale Wetenschappen en de Geesteswetenschappen en stelt ons in staat om in- en uit te zoomen om te bestuderen hoe onze cultuur, taal en instituties in de loop van de tijd veranderen," vertelt professor Susan Aasman, mede-hoofdonderzoeker en directeur van CLARIAH.
Ontworpen voor onderzoekers, veiligheid als basisprincipe
Onderzoekers werken in zeer veilige omgevingen waar ze gevoelige gepseudonimiseerde bevolkingsdata kunnen analyseren voor goedgekeurde doeleinden, maar deze nooit kunnen kopiëren of verwijderen. Dit beschermt de privacy terwijl onderzoek mogelijk wordt gemaakt.
De Macroscope bestaat uit vier geïntegreerde componenten: veilige datakluizen, verenigde databronnen die enquêtes en archieven samenbrengen, AI-tools ontwikkeld en geëvalueerd voor onderzoek, en een openbaar toegangsportal voor zowel onderzoekers als burgers.
Voor onderzoekers zoals Ana Macanović van de Universiteit Utrecht, die bestudeert hoe coöperatieve relaties ontstaan door middel van taal en mediarepresentatie, is de AI-infrastructuur bijzonder belangrijk. "Hoewel grote taalmodellen van onschatbare waarde zijn voor tekstanalyse, is een transparante open-source modelinfrastructuur essentieel om wetenschappelijke data te beschermen zonder in te boeten op rekenkracht," legde ze uit. "De Macroscope zal cruciaal zijn om dit te bereiken."
Deze balans tussen rekenkracht en databescherming weerspiegelt de bredere uitdaging die de Macroscope aangaat: baanbrekend onderzoek mogelijk maken terwijl het publieke vertrouwen behouden blijft.
Aanpakken van dringende vraagstukken in de samenleving
Zodra de Macroscope in 2030 volledig operationeel is, zal het onderzoekers in staat stellen om belangrijke maatschappelijke uitdagingen aan te pakken—van het begrijpen van de verspreiding van desinformatie en de erosie van sociaal vertrouwen, tot het volgen van de evolutie van taal en media, en het analyseren van de langetermijneffecten van demografische veranderingen.
"Nederland heeft wereldleidende infrastructuren voor onderzoek gebouwd," zei professor Daniel Oberski, mede-hoofdonderzoeker en wetenschappelijk directeur van ODISSEI. "De Macroscope verbindt ze—en geeft ons, letterlijk, een nieuwe kijk op de samenleving."
Voor meer informatie over initiatiefnemers de Macroscope, kijk op:
www.odissei-data.nl and https://clariah.nl/
Nationale Roadmap Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur,
De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) investeert in totaal 197 miljoen euro in elf Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuren (GWI). De financiering komt voort uit de Nationale Roadmap Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur, waarmee NWO samen met het ministerie van OCW investeert in faciliteiten die essentieel zijn voor vernieuwend onderzoek in Nederland.
- Meer informatie
Marjolein Kooistra, communicatie ESSB, 0683676038, kooistra@essb.eur.nl
of
Dr. Tom Emery – directeur bij ODISSEI , tom@odissei-data.nl- Gerelateerde content
