Instructievideo’s op YouTube over klussen of een band plakken, of een docent die wiskundeproblemen uitlegt: het leren van videovoorbeelden waarin iemand anders uitlegt en voordoet is gemeengoed. Maar wat werkt nu wel – en wat niet? Onderwijspsycholoog en promovendus Vincent Hoogerheide ontdekte dat videovoorbeelden waarin een volwassene voordoet hoe je een taak uitvoert scholieren beter laat leren dan instructies van een leeftijdsgenoot — ook al is die uitleg verder identiek. Daarnaast blijkt zelf uitleg geven op video over informatie die je zojuist hebt bestudeerd een heel goede leermethode. Hoogerheide verdedigt zijn proefschrift op donderdag 20 oktober 2016 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Het leren van videovoorbeelden waarin iemand anders zaken uitlegt en voordoet is inmiddels een bekend verschijnsel. Denk aan leren klussen in huis via YouTube of het leren oplossen van wiskundeproblemen op school of op de universiteit.
Maar ondanks de toegenomen populariteit van videovoorbeelden ontbrak het aan goed onderbouwde ontwerprichtlijnen voor dergelijke video’s. Docenten en ontwerpers van instructiematerialen maken intuïtieve keuzes als het gaat om vormgeving, maar er is nog weinig bekend over de effecten van die keuzes op de leeruitkomsten. Met zijn promotieonderzoek zorgt onderwijspsycholoog (en voormalig Pabo-student) Vincent Hoogerheide voor dergelijke onderbouwing.
Maakt het uit of degene die de taak uitlegt wel of niet in beeld is? Of maakt uitleg door een man of een vrouw verschil, of dat het een volwassene is of een leeftijdsgenoot? Het onderzoek behelsde experimentele studies, waarin middelbare scholieren videovoorbeelden (over natuurkunde of wiskunde) bekeken die precies dezelfde inhoud hadden, maar verschilden op de aan- of afwezigheid, sekse, of leeftijd van degene die uitleg gaf.
Volwassenen
Uit zijn onderzoek blijkt dat de leeftijd effect heeft op de leerresultaten: leerlingen die uitleg kregen van een volwassene leerden meer dan leerlingen die uitleg kregen van een leeftijdsgenoot. De leerlingen vonden de uitleg ook beter, ook al gaven de volwassene en leeftijdsgenoot precies dezelfde uitleg. Deze bevindingen druisen in tegen eerder onderzoek dat suggereert dat leerlingen beter leren naarmate ze meer gemeen hebben (geslacht, leeftijd) met degene die uitleg geeft. Volgens Hoogerheide is een mogelijke verklaring dat adolescenten (onbewust) meer expertise toeschrijven aan volwassenen als het gaat om complexe taken. De mate waarin videovoorbeelden het leren bevorderden bleek niet afhankelijk van of degene die uitleg geeft wel of niet in beeld komt of sekse.
Zelf uitleggen op video
Docenten laten hun leerlingen niet alleen videovoorbeelden bestuderen, maar geven ook steeds vaker de opdracht zelf voorbeelden te maken, bijvoorbeeld http://lvoorl.wikiwijs.nl. Maar is dit effectief? Voor het onderzoek van Hoogerheide hiernaar bestudeerden middelbare scholieren en studenten eerst een tekst, waarna ze deze ófwel opnieuw bestudeerden, ofwel aan een (fictieve) medeleerling uitlegden op video. Het uitleggen van de bestudeerde informatie voor een webcam bleek bevorderlijker voor de leeruitkomsten dan het opnieuw bestuderen van de informatie. Volgens Hoogerheide is een mogelijke verklaring hiervoor dat scholieren en studenten het gevoel hebben dat ze de uitleg aan een 'echt publiek' geven wanneer ze uitleggen voor een camera.
Over de promovendus
Vincent Hoogerheide (1984) studeerde aan het Zadkine college en de Pabo Thomas Moore. In die periode werkte hij onder andere in de geestelijke gezondheidszorg en het basisonderwijs. In 2011 behaalde hij zijn masterdiploma Psychologie (cum laude) aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Zijn promotieonderzoek is gefinancierd door Kennisnet. Hoogerheide is momenteel postdoctoraal onderzoeker bij de afdeling Educatie aan de Universiteit Utrecht.
- Meer informatie
Marjlolein Kooistra, mediarelaties FSW | 010 408 2135 | kooistra@fsw.eur.nl