Shakib Sana staat letterlijk midden in de samenleving. Dat doet hij als huisarts en als onderzoeker maar ook is hij tegenwoordig te vinden op Rotterdamse markten. Hier geeft hij informatie over vaccins. Samen met collega’s probeert hij balans te brengen in de hoeveelheid desinformatie. Ook daar waar mensen moeilijker te bereiken zijn. Ze luisteren naar de zorgen en twijfels.
“Een goed gesprek hoeft niet te eindigen met een prik in de arm, luisteren is de kern van verbinding. Het zijn bijna altijd normale en invoelbare vragen.”
Shakib Sana
Begin dit jaar deed hij samen met EUR-alumnus internist Robin Peeters (Erasmus MC) een breed gesteunde oproep voor heldere en toegankelijke informatievoorziening in kwetsbare wijken. Niet alleen informatie werd toegankelijker gemaakt, ook het halen van de vaccinatie. Samen met artsen, apothekers, medisch studenten, verpleegkundigen, doktersassistentes en de GGD werden drie kleinschalige en toegankelijke vaccinatielocaties opgericht in Rotterdam. In Noord, Delfshaven en in de Afrikaanderwijk. In de wijk, dicht bij de mensen. We spraken met Shakib Sana over twee succesfactoren: goed kunnen luisteren én samenwerkingen binnen de zorg.
De markt
Wanneer we hem spreken is hij nét onderweg van Utrecht naar Rotterdam. Sana: “Ook in Utrecht zijn artsen begonnen met informatie delen op een toegankelijke locatie; in een winkelcentrum. Sommige mensen zijn bang, of hebben twijfels. Het gaat om het verhaal achter het verhaal, achter elke vraag zit vaak een andere vraag. We gaan graag met mensen in gesprek. Het zijn bijna altijd normale en invoelbare vragen.”
Op deze manier proberen ze de vaccinatiegraad in kwetsbare wijken in Rotterdam naar hetzelfde niveau te brengen als in de welvarende wijken. En samen met collega’s stonden ze aan de wieg van de realisatie van de toegankelijke informatie- en vaccinatielocaties in de wijk, dicht bij de mensen. Ze brachten het zogenoemde ‘prullenbakvaccin’ letterlijk naar de markt. In veel van deze wijken is de vaccinatiegraad in de loop van de maanden flink gestegen, soms zelfs verdubbeld. Sana: “Het is belangrijk om fijnmazige locaties te hebben om mensen goed te bereiken. Waar we in gesprek gaan, maar waar mensen zich ook direct kunnen laten prikken. Als je mensen wilt bereiken, moet je naar de plekken gaan waar zij zijn.”
Hoe gaan deze gesprekken?
Sana: “Vandaag hoorde ik verschillende verhalen, soms gaat het over desinformatie en dingen die mensen op social media lezen. Informatie op social media wordt veelvuldig gedeeld, maar deze informatie wordt vaak gemanipuleerd. Ook hoor je andere verhalen. Bijvoorbeeld van mensen die al wel twee vaccins hebben gehad en vinden dat de overheid de mondkapjesplicht beter zou moeten handhaven voordat zij een derde prik laten zetten. Samen met collega’s probeer ik balans aan te brengen en betrouwbare informatie, volgens medische richtlijnen, helder en toegankelijk uit te leggen. En vaak zet dat mensen aan het denken. Het gaat er niet meteen om dat je mensen overtuigt, maar vooral dat je het gesprek aangaat.”
Wat voor mensen spreek je?
“Er wordt vaak gedacht dat we alles moeten voorkauwen en dat de mensen die zich niet laten vaccineren niet goed kunnen lezen en schrijven. Maar vaak is dit niet de reden, dit zijn ook mensen die gewoon een heel leven hebben opgebouwd. Het zijn verschillende verhalen, en mensen met verschillende zorgen. We proberen de abstracte communicatie weg te halen. Soms zijn mensen juist wantrouwend door de enorme hoeveelheid aan tekst en informatie die er vanuit de overheid komt. Ik probeer altijd manieren te vinden om een goed, nuttig gesprek te voeren met mensen. Om elkaar écht te begrijpen. Verbinding hoeft niet per se met een prik in de arm te eindigen. Het gaat erom dat we met elkaar het gesprek voeren, en luisteren is wat mij betreft de kern van een goed gesprek.”
Onderzoek
Ook doet hij onderzoek. In een team van gedrags- en gezondheidsonderzoekers wordt onder leiding van Semiha Denktaş en Paul Kocken onderzocht welke gevolgen Covid-19 heeft voor de huisartsenzorg in Rotterdam en zorg op afstand. Met name in de kwetsbare wijken. Sana: “De druk op de huisartsenpraktijken in achterstandswijken is hoger. Dit komt door grotere gezondheidsproblematiek, en ook door een lagere zelfredzaamheid. Mensen met chronische ziektes bezoeken de dokter vaker. Vaak is er sprake van problemen op meerdere domeinen. Ook op het gebied van financiën, eenzaamheid, of een lage gezondheidsvaardigheid. Het is belangrijk om de mens ‘als geheel’ te zien.”
Ook wordt er op de toegankelijke locaties onderzoek naar vaccinatie gedaan. Sana: “Bijvoorbeeld op de markt, we vragen naar de motieven en beweegredenen van mensen dat ze zich nu pas, op deze toegankelijke locaties waar medici voorlichting geven, zich laten vaccineren. Terwijl ze al lang aan de beurt waren voor hun vaccin. En op de vaccinatielocaties, waar iedereen na de prik een kwartier moet wachten, vragen we mensen of ze willen meewerken aan ons onderzoek. In de tijd dat iemand zit te wachten kan er een vragenlijst ingevuld worden. Ik ben trots dat ik als huisarts aangesloten mag zijn bij dit team. We doen niet alleen onderzoek, maar staan ook letterlijk met onze beide benen in de samenleving. Je weet voor wie je het doet. Als we in de toekomst de gezondheidskloof in de samenleving willen aanpakken, is samenwerking met de tweedelijnszorg belangrijk.”
Betrokkenheid midden in de samenleving
De gesprekken waarin we écht luisteren, en de bereidheid tot verschillende samenwerkingen zijn volgens Sana de sleutel tot succes: “Ik ben dankbaar dat ik arts ben en ik wil écht iets doen voor de samenleving. Het hebben van een diploma geeft een bevoorrechte positie, maar geeft geen privilege. De samenleving mag iets van mij vragen, mijn schouders mogen iets zwaarder belast worden. Ik ben geïnteresseerd in héél de mens. Voor wie doe je het? Vaak is de mens complexer dan het onderzoek of een theorie. Hoe leuk je je werk maakt en op welke manier je mensen betrekt is iets dat je zelf kunt vormgeven en zelf kunt aanleren.”
Wetenschappelijke vooruitgang vertalen naar samenleving
“Probeer wetenschappelijke vooruitgang te vertalen naar de samenleving. Ik doe dat bijvoorbeeld naar de patiënten in de spreekkamer, maar dat is in élk vakgebied relevant. Het is belangrijk om je vak goed te leren, je basiskennis moet op orde zijn. Maar houd je oren en ogen open, luister naar wat mensen te vertellen hebben. Pas als we er oog voor hebben hoe complex mensen zijn, en hoe complex onze samenleving is, dan kunnen we werken aan op maat gemaakte behandelingen en oplossingen.”
- Meer informatie
Shakib Sana is EUR-alumnus, huisarts en onderzoeker. Ook is hij lid van klankbordgroep Erasmusarts 2030. En samen met Erasmus MC internist Robin Peeters initiatiefnemer van gezondheidskloof.nl: “Als we in de toekomst de gezondheidskloof in de samenleving willen aanpakken, is samenwerking met de tweedelijns zorg belangrijk. Daar willen we ons steentje aan bijdragen.”