Zomers worden steeds heter – vooral in steden, die zijn opgetrokken uit asfalt en beton en daardoor veel warmte vasthouden. De gevolgen zijn groot: hittestress leidt tot serieuze gezondheidsrisico’s voor kwetsbare stadsbewoners zoals ouderen en zwangere vrouwen, maar bijvoorbeeld ook tot slechtere schoolprestaties bij kinderen. In Rotterdam is daarom het HitteLab opgericht, een initiatief van kennisinstellingen en gemeente om de stad weerbaar te maken tegen extreme hitte.
Opwarmende stad
Door klimaatverandering moet Rotterdam zich schrap zetten voor steeds hogere temperaturen. Hittegolven zullen de komende jaren vaker voorkomen, langer aanhouden en intenser zijn. En ook nu zorgt hitte al voor veel problemen. Hans de Voogd, directeur van Resilient Delta en een van de initiatiefnemers van het HitteLab, noemt extreme hitte een 'stille ramp' voor de stad.
"Als het water door klimaatverandering tot gevaarlijke hoogte stijgt, twijfelt niemand eraan dat we actie moeten ondernemen,” zegt hij. “Maar stijgende temperaturen zorgen niet meteen voor alarmbellen. Hitte is een enorm onderschat klimaatrisico, omdat de gevolgen minder zichtbaar zijn dan de schade van bijvoorbeeld een overstroming of een hevige storm. Het is belangrijk dat we als samenleving gaan inzien dat ook de impact van hitte desastreus is."
Elk jaar overlijden er mensen aan hittestress. Andere gezondheidsrisico’s zijn uitdroging, slaapproblemen, hoofdpijn en concentratieverlies. "De gezondheid van bewoners en de leefbaarheid in de stad staan nu al onder druk door de toenemende hitte, vooral in kwetsbare wijken", zegt De Voogd. "En we moeten ons voorbereiden op nog extremere scenario’s."
Kwetsbare mensen en wijken
Hitte treft niet iedere Rotterdammer in gelijke mate. Professor Lex Burdorf, hoogleraar determinanten van volksgezondheid bij het Erasmus MC, ziet grote temperatuurverschillen binnen de stad. "Op een hete dag is het in sommige Rotterdamse wijken wel vijf tot zeven graden warmer dan op andere plekken in de stad,” zegt hij. "Dat heeft alles te maken met de inrichting van de buurt: op sommige plekken vind je weinig groen en water, en vooral veel steen. Dat maakt veel uit. Tijdens een periode van hitte kun je beter aan de Kralingse Plas wonen dan in de Afrikaanderwijk."
Ook de kwaliteit van woningen speelt een rol. In wijken die het kwetsbaarst zijn voor hitte, zijn veel huizen slecht geïsoleerd tegen warmte. Burdorf: "Inwoners van deze wijken hebben daardoor niet alleen last van een hogere buitentemperatuur, maar ook van een hogere binnentemperatuur. Hittestress is dus niet alleen een klimaatprobleem, maar ook een sociaal probleem. In kansarme wijken zien we de grootste negatieve gezondheidseffecten. Vooral ouderen, zieken, zwangere vrouwen en andere kwetsbare groepen lopen daar gezondheidsrisico’s."
Leven met hitte
Om de stad beter te wapenen tegen het groeiende hitteprobleem, werd in 2024 het HitteLab Rotterdam opgericht. Het HitteLab, een initiatief van Resilient Delta, is een samenwerking tussen de Convergence-alliantie (TU Delft, Erasmus Universiteit Rotterdam en Erasmus MC), Hogeschool Rotterdam, de GGD Rotterdam-Rijnmond en de gemeente.
Rick Heikoop, docent-onderzoeker aan de Hogeschool Rotterdam en coördinator van het HitteLab, ziet dagelijks hoe hitte het leven van Rotterdammers beïnvloedt. "Behalve gezondheidsrisico’s zien we ook andere negatieve effecten tijdens hitteperiodes", zegt hij. "Mensen slapen slecht, ze functioneren minder goed, er is meer agressie en geweld. Kinderen kunnen zich op school moeilijk concentreren. Dat is vooral een probleem in oudere schoolgebouwen, waar de temperatuur in de klas al snel oploopt. Op de Hogeschool zelf merken we het trouwens ook: lokalen op het zuiden worden erg warm. Dat maakt lesgeven en leren een stuk moeilijker."
De gevolgen zijn volgens Heikoop breder dan veel mensen denken. "Nederland is helemaal niet op ingericht op hitte", zegt hij. Heikoop woonde jaren in de Filipijnen, waar de temperaturen het hele jaar hoog zijn en mensen veel meer gewend zijn om met hitte te leven. "In de Filipijnen beginnen scholen bijvoorbeeld heel vroeg en zijn ze tijdens het heetst van de dag gesloten. In het HitteLab kijken we ook naar dat soort oplossingen. Natuurlijk moeten we vergroenen, verkoelen en hittebestendig bouwen, maar het is ook belangrijk om na te denken over de manier waarop we het leven in de stad inrichten."
Studenten als aanjagers
Binnen het HitteLab spelen studenten een belangrijke rol. Heikoop: "Vaak komen de onderzoeksvragen vanuit de GGD of de gemeente. Studenten van verschillende opleidingen gaan met die onderzoeksvragen aan de slag. Ze meten temperaturen in de stad, onderzoeken de gezondheidseffecten van hitte of denken na over klimaatadaptieve inrichting."
Jonge onderzoekers zijn volgens Heikoop een drijvende kracht binnen het HitteLab. "De studenten van nu zijn opgegroeid met sombere klimaatscenario’s en dagelijkse negatieve berichten over klimaatverandering. Dat kan verlammend werken. Maar je ziet dat veel studenten juist heel gemotiveerd zijn om iets bij te dragen, om samen naar oplossingen te zoeken. Die gedrevenheid werkt aanjagend."
De eerste onderzoeken zijn inmiddels afgerond. "We verzamelen alle studentenonderzoeken en publiceren die op de website van het HitteLab", zegt Heikoop. "Op die manier zorgen we voor kennisdeling. Zo kunnen nieuwe studenten weer verder bouwen op bestaand onderzoek."
Aandacht voor hittestress
De grote vraag is natuurlijk: wat gaat Rotterdam doen met de kennis uit het HitteLab? De eerste stap is bewustwording, zegt Hans de Voogd. "We zien nu gelukkig meer aandacht voor het onderwerp. Een dag zoals de recente Heat Action Day helpt daarbij. Dat was echt een dag voor alle Rotterdammers, volledig in het teken van hitte. Met theater, een oranje verlichte Erasmusbrug, een hitterun en een inspirerende kennisdag waarmee we wetenschap, politiek en stad samenbrachten."
Tijdens de Heat Action Day Rotterdam, die plaatsvond op 2 juni 2025, ondertekenden De Voogd en de andere partners van het HitteLab een convenant. Daarmee committeren zij zich aan een intensieve samenwerking om de komende jaren samen hitteproblematiek aan te pakken. "Samenwerking is essentieel. We hebben elkaar nodig om het hitteprobleem aan te pakken en de stad voor de komende generaties leefbaar, gezond en veilig te houden. Daar moeten we niet pas over vijftig jaar samen de schouders onder zetten, als steden misschien wel onhoudbaar heet zijn geworden, maar nu."
- Meer informatie
Het Resilient Delta initiatief is een van de vijf programma’s van Convergence, een samenwerkingsverband tussen TU Delft, Erasmus Universiteit Rotterdam en Erasmus MC. In het Resilient Delta initiatief werken we samen tussen verschillende disciplines om echte oplossingen te ontwerpen voor de wereldwijde uitdagingen waar we voor staan – van klimaatverandering tot groeiende sociale ongelijkheid. Met de Nederlandse delta als onze proeftuin is ons baanbrekende onderzoek erop gericht Nederlands en deltagebieden over de hele wereld te helpen navigeren naar een weerbare toekomst.
- Gerelateerde content
- Gerelateerde links
- Meer informatie over Resilient Delta
Meer informatie over Convergence
