In januari 2022 verscheen het boek COVID-19 en internationale ontwikkeling, met bijdragen van verschillende wetenschappers. Dr. Elissaios Papyrakis is de redacteur van het boek en auteur van enkele hoofdstukken. Hij is universitair hoofddocent ontwikkelingseconomie aan het Institute of Social Studies (ISS) van de Erasmus Universiteit Rotterdam.
We spraken met hem over het project. ‘Er is een belangrijk gat in de informatie, dat we nodig moeten vullen.’
Waarom heb je dit boek samengesteld?
‘Vorig jaar was ik op zoek naar een boek dat vanuit een sociaalwetenschappelijk perspectief de impact van de COVID-19 pandemie bespreekt voor internationale ontwikkeling. Maar het enige dat ik kon vinden waren technische artikelen, voornamelijk met de nadruk op medische aspecten zoals behandeling en preventie. Het werd onmiddellijk duidelijk dat er een belangrijk gat in de informatie bestaat. Mijn collega’s bij ISS en ik vonden het hoognodig om een boek voor te bereiden waarin wordt belicht hoe de pandemie een breed scala van internationale ontwikkelingsprocessen en resultaten beïnvloedt.
In dit boek wordt onderzocht hoe de pandemie van invloed is op armoede en ongelijkheid, op toegang tot gezondheidszorg en onderwijs en het levensonderhoud van kwetsbare gemeenschappen. Ook werpt het boek licht op de onzekerheid van informele werkgelegenheid, debatten over globalisering en de-globalisering. En is er aandacht voor maatregelen op het gebied van klimaatverandering en waterbeheer en de structuur van ons mondiale financiële systeem.’
Waarom is het belangrijk om de invloed van COVID-19 op internationale ontwikkeling aan het licht te brengen?
‘Onze Nederlandse kranten en nieuwszenders besteden veel meer aandacht aan lokale zorgen en angsten. Nemen de infectiecijfers in Nederland toe? Wanneer mogen we naar grote festivals en evenementen zonder te hoeven testen? Zijn de versoepelingen van de coronamaatregelen misschien voorbarig?
Daardoor verliezen we uit het oog wat er in de rest van de wereld gebeurt. En de waarheid is dat we in een wereld leven die voortdurend onderling verbonden is, en waar isolationistische plannen geen oplossingen zullen bieden voor wereldwijde problemen. Je moet wel samenwerken om de verdere mutatie van het virus of de snelle verspreiding ervan over nationale grenzen te voorkomen. Daarom alleen al is het belangrijk dat we niet uit het oog verliezen wat er buiten onze eigen landsgrenzen gebeurt. Omwille van internationale solidariteit, maar ook omdat lokale maatregelen niet toereikend zijn om problemen van een dergelijke omvang aan te pakken.’
‘Het boek verkent bijvoorbeeld hoe de pandemie van invloed is op armoede- en ongelijkheidstrends en de bestaansmiddelen van kwetsbare gemeenschappen’
Ik neem aan dat de verhalen niet erg vrolijk zijn geworden. Wat zijn op dit moment de meest zorgwekkende ontwikkelingen?
‘Het boek geeft inderdaad een somber beeld van hoe armere landen, en vooral de armere segmenten van hun bevolking, de pandemie hebben ervaren. Toen we in april 2021 de laatste hand legden aan de eerste versie van het boek, werden er wereldwijd ongeveer 3 miljoen sterfgevallen toegeschreven aan COVID-19.
Ik neem aan dat de verhalen niet erg vrolijk zijn geworden. Wat zijn op dit moment de meest zorgwekkende ontwikkelingen?
'Het boek geeft inderdaad een somber beeld van hoe armere landen, en vooral de armere segmenten van hun bevolking, de pandemie hebben ervaren. Toen we in april 2021 de laatste hand legden aan de eerste versie van het boek, werden er wereldwijd ongeveer 3 miljoen sterfgevallen toegeschreven aan COVID-19. Dit cijfer is nu gestegen tot 5.8 miljoen en het blijft stijgen, vooral als gevolg van de vertraging van de vaccinaties in sommige landen. En hoewel bijvoorbeeld de vaccinatiegraad in India snel is gestegen, waarbij meer dan 50% van de bevolking nu volledig gevaccineerd is, hebben de armste mensen in de wereld nog steeds geen toegang tot vaccins en goede gezondheidszorg.
Daarnaast zal het economische herstel voor veel ontwikkelingslanden nog een lange, pijnlijke strijd worden. Denk bijvoorbeeld aan de van toerisme afhankelijke kleine eilandeconomieën, zoals Jamaica en de Dominicaanse Republiek in de Caraïben.'
Heeft COVID-19 vooral bestaande problemen verergerd, of zijn er nieuwe problemen en uitdagingen ontstaan?
‘Voor een groot deel heeft COVID-19 de bestaande ontwikkelingsproblemen verergerd. Nieuw is de omkering van de ontwikkelingswinst die de afgelopen decennia in de meeste delen van de wereld met veel toewijding is bereikt.
De coronacrisis houdt ontwikkelingen tegen die een bijdrage leveren aan het bereiken van de Sustainable Development Goals ofwel Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDGs) van de Verenigde Naties. Voor het eerst sinds het begin van de eeuw is er sprake van een toename van de armoede in de wereld. En volgens de prognoses zullen er nog 150 miljoen extreem armen bijkomen.
Er zijn bovendien ook nieuwe uitdagingen. Hoe gaan we om met vaccin-nationalisme? Hoe kunnen landen die niet beschikken over bepaalde infrastructuur of menselijk kapitaal leren om snel over te schakelen op een digitale werk- en leeromgeving?’
‘We leven in een wereld die voortdurend onderling verbonden is, waar isolationistische plannen geen oplossingen gaan bieden voor wereldwijde problemen’
Wat zijn de belangrijkste lessen uit het boek?
‘In alle hoofdstukken komt naar voren dat de pandemie weliswaar alle landen ter wereld heeft getroffen, maar dat landen en individuen met lage inkomens veel kwetsbaarder zijn en veel meer lijden onder de gevolgen van de COVID-19. Veel mensen die wereldwijd in armoede leven, zijn werkzaam in de informele economie. Zij zijn daarom in het bijzonder kwetsbaar wanneer er beperkingen gelden op het gebied van mobiliteit. Zij hebben geen middelen die als buffer kunnen dienen tegen economische schokken of verlies van inkomen. Ook hebben ze beperkte toegang tot internet en informatie. Evenmin hebben ze spaargeld, financiële hulp van de staat of een ziektekostenverzekering.
De kwetsbaarheid van sommige gemeenschappen met lage inkomens is erg toegenomen. We hebben allemaal onder de pandemie geleden, maar niet allemaal in dezelfde mate. Juist daarom mogen wij, in rijkere delen van de wereld, andere plekken of personen die minder bevoorrecht zijn dan wij, niet uit het oog verliezen.’
U bent coauteur van de hoofdstukken over klimaatverandering en water. Wat zijn uw belangrijkste bevindingen op dit gebied?
‘Typisch voor periodes van economische tegenspoed is dat de aandacht wordt afgeleid van milieuproblemen. Dat zagen we ook tijdens de wereldwijde financiële crisis van 2007-2008. De nadruk komt meer op de economie te liggen, dat wil zeggen op het ondersteunen van de werkgelegenheid en lokale bedrijven, wat natuurlijk volkomen legitiem is.
Maar regeringen nemen in tijden van recessie of in de jaren daarna vaak hun toevlucht tot bezuinigingen om hun boeken in evenwicht te brengen. Daarom bestaat het risico dat er minder middelen worden uitgetrokken voor de beperking van klimaatverandering, alsook voor waterzekerheid.
En als het gaat om macro-economisch risicomanagement, maken een beperkte toegang tot water en een versnelde opwarming van de aarde het waarschijnlijker dat toekomstige pandemieën zullen voorkomen.’
‘Typisch voor periodes van economische tegenspoed is dat de aandacht wordt afgeleid van milieuproblemen’
Op 17 maart organiseert ISS een boeklancering voor dit boek. Wat kunnen mensen van dit Research InSightS LIVE event verwachten?
'Research InSightS LIVE is bedoeld om onze kennis te delen met een breder publiek en maatschappelijk debat en reflectie te stimuleren. We nodigen iedereen uit om deel te nemen aan dit hybride evenement. Ofwel door naar Pakhuis de Zwijger in Amsterdam te komen, ofwel door het evenement online te bekijken.
Tijdens de boeklancering zullen mijn ISS collega’s Matthias Rieger, Georgina Gomez, Syed Mansoob Murshed en ik zelf verschillende hoofdstukken van het boek bespreken. Daarbij zullen we in gesprek gaan met meerdere internationale gasten die niet verbonden zijn aan ISS, en praten over de onderwerpen die in het boek ter sprake komen. Gezamenlijk zullen we verhalen met elkaar delen over de impact van COVID-19 over de hele wereld. Daarbij zullen we reflecteren op de verschillende ‘gezichten’ die de pandemie heeft aangenomen.
Het publiek wordt uitgenodigd om met ons mee te praten. De gesprekken worden afgewisseld met kunstzinnige intermezzo’s. Op meerdere manieren bieden we het publiek zo nieuwe perspectieven. Iedereen die interesse heeft, kan zich nu aanmelden voor 17 maart (15:30-17:00 uur)!'
- Universitair Hoofddocent
- Meer informatie
Als u geïnteresseerd bent in meer informatie over het onderwerp Covid in ontwikkelingslanden, neem dan contact op met Dr Elissaios Papyrakis via papyrakis@iss.nl.