“Particuliere beleggers maken niet altijd rationele, weloverwogen beslissingen. Onder meer overmoed, emoties, of de manier waarop informatie wordt gepresenteerd, in bijvoorbeeld populaire beleggingsapps, kunnen hun beslissingen sterk beïnvloeden. Als de wet daar geen rekening mee houdt, schaadt dat niet alleen individuele beleggers, maar ook het vertrouwen in de financiële markt,” zegt Dominic van Kleef, promovendus aan Erasmus School of Law en Junior Legal Counsel bij de Autoriteit Financiële Markten. “Mijn onderzoek helpt beleid en regelgeving beter af te stemmen op werkelijk menselijk gedrag, zodat beleggersbescherming effectiever en eerlijker wordt.”
Die ambitie vormt de kern van zijn promotieonderzoek, waarin hij onderzoekt hoe wetgevers, beleidsmakers en rechters gedragswetenschappelijke inzichten kunnen toepassen in financiële regelgeving. “In het recht wordt nog te weinig rekening gehouden met de psychologische valkuilen waar beleggers in kunnen stappen,” vertelt Van Kleef. Ik onderzoek hoe wetgevers, beleidsmakers en rechters die gedragsinzichten kunnen meenemen bij het maken en toepassen van financiële regels.”
Tussen bescherming en verleiding
De vraagstukken waar Van Kleef zich op richt, staan ook op de Europese agenda. Binnen de Europese Unie groeit de aandacht voor het toepassen van gedragsinzichten in regelgeving, denk hierbij aan de Retail Investment Strategy van de Europese Commissie en de nieuwe Europese DMFSD-richtlijn, die zogenoemde dark patterns, manipulerende ontwerpkeuzes, verbiedt.
De RIS is een voorstel van de Europese Commissie om sparen en beleggen in Europa veiliger en begrijpelijker te maken voor particuliere beleggers. Volgens de EU vinden veel beleggers nu moeilijk toegang tot duidelijke en vergelijkbare informatie, waardoor ze zich onzeker voelen om te investeren. Daarom wil de EU regels aanpassen zodat informatie over beleggingsproducten transparanter wordt, marketing eerlijker verloopt en advies beter aansluit bij het belang van de belegger.
Ook in Nederland groeit de aandacht voor de balans tussen bescherming en autonomie van beleggers. Beleidsmakers onderzoeken hoe zij burgers kunnen helpen weloverwogen financiële keuzes te maken, terwijl de media signaleren hoe beleggingsapps jonge beleggers juist kunnen verleiden tot risicovol gedrag.
Een spoorboekje voor realistischer beleggersbescherming
Van Kleefs onderzoek brengt uiteenlopende invalshoeken samen, van autonomie tot verantwoordelijkheid, in één bruikbaar kader voor de praktijk - dat alles in het licht van gedragsinzichten. Dat kader fungeert als een spoorboekje voor iedereen die zich bezighoudt met beleggersbescherming: het laat zien hoe inzichten uit de gedragseconomie kunnen worden vertaald naar beleid, regelgeving en rechtspraak. Zo helpt het wetgevers, beleidsmakers en rechters om regels beter aan te laten sluiten op hoe beleggers zich werkelijk gedragen.
Van Kleef trekt zijn bevindingen ook door naar de praktijk. Hij pleit ervoor dat beleggingsondernemingen structureel rekening houden met gedragsinzichten op een manier die past bij hun rol. Een adviseur doet dat anders dan een partij die enkel orders uitvoert. Een concreet voorbeeld van zijn aanbevelingen voor de praktijk is zijn voorstel voor een nieuwe beleggingsdienst: keuzebegeleiding. Daarbij helpen ondernemingen beleggers bewuster te kiezen, zonder dat het persoonlijk advies wordt. Zo ontstaat ruimte voor begeleiding die wél ondersteunt, maar niet stuurt.
Een blik terug en vooruit
“Het was interessant om te zien hoe inzichten uit uiteenlopende vakgebieden zoals recht, economie, en gedragseconomie elkaar beïnvloeden en op elkaar kunnen inwerken,” vertelt Van Kleef. “Ook in mijn werk bij de AFM merk ik hoe waardevol die interdisciplinaire blik is voor het financieel recht.”
Vooruitkijkend ziet Van Kleef vooral kansen én uitdagingen in de opkomst van nieuwe technologieën. Nieuwe technologieën, van gepersonaliseerde interfaces tot AI-advies, beloven maatwerk voor iedere belegger, maar vervagen tegelijk de grens tussen helpen en sturen. Dáár ligt volgens Van Kleef de volgende uitdaging: hoe blijft beleggersbescherming voldoende toegesneden op de steeds veranderende en digitaliserende financiële sector, en welke invloed hebben die veranderingen op (het inspelen op) beleggersgedrag?
- Promovendus
- Meer informatie
Van Kleefs promotieonderzoek: 'Towards a new investor image: The integration of behavioural economics insights into investor protection’
- Gerelateerde content
