Het bruto binnenlands product is een maatstaf die al decennialang wordt gehanteerd om economische welvaart te meten. Dit hoeft echter nog niet te wijzen op welzijn of bredere welvaart. Op welke manier is dat dan wel in kaart te brengen? In een artikel van Het Financieele Dagblad levert Bas Jacobs, hoogleraar overheidsfinanciën en economisch beleid aan Erasmus School of Economics, een bijdrage aan de discussie.
De discrepantie tussen gedrag en woordelijke uitingen
Jacobs heeft een aantal kanttekeningen bij de wijze waarop brede welvaart op dit moment door anderen wordt gemeten: 'We hebben behoefte aan het loslaten van de eenzijdige focus op het bbp als indicator van economische welstand. Maar hoe het wel moet, dat is een verschrikkelijk ingewikkelde discussie.' Het voordeel van bbp is dat het makkelijk meetbaar is, maar hoe doe je dat met zaken die geen expliciete waarde hebben in het economisch verkeer? Jacobs: 'De overlast van een vliegveld kun je bijvoorbeeld meten aan de hand van lagere huizenprijzen in de buurt. Het omgekeerde geldt voor een treinstation. Maar voor veel andere dingen is dat ingewikkelder. Je kunt mensen vragen naar het bedrag dat ze over hebben voor schoon rivierwater. Maar willen ze dat ook écht betalen?'
Het punt van hoogleraar Jacobs is dat gedragingen van mensen veelzeggender zijn dan wat mensen zelf stellen. 'Daarom zijn vaak politieke en ethische oordelen nodig om verschillende aspecten van welvaart te wegen. Hoeveel is een betere gezondheidszorg of meer veiligheid ons precies waard? Daar is niet altijd een objectief, wetenschappelijk antwoord op te geven.’ Tevens is een van de problemen die aangekaart wordt door Jacobs, dat het marginaal nut per euro niet gelijk is voor ieder individu. 'Voor een arm iemand is €1 meer waard dan voor een miljonair. Maar hoeveel meer? Je kunt individuele welvaart dus niet simpelweg optellen. Er dus een weging nodig. Ook dat vergt een oordeel.'
Twee systemen
De Human Development Index van de Verenigde Naties gebruikt drie variabelen om te komen tot een uitdrukking van brede welvaart. Jacobs wijst op het feit dat deze drie variabelen, te weten inkomen, jaren onderwijs en de levensverwachting, alle drie even zwaar meetellen. De vraag die hij hierbij stelt is evident: wie bepaalt dat deze variabelen even zwaar dienen te wegen?
Het Centraal Bureau voor de Statistiek meet aan de hand van hun project Monitor Brede Welvaart tientallen indicatoren. 'Ze zijn op de goede weg', zegt Jacobs. 'Maar het lijkt er wel op of het CBS geen keuzes maakt en zoveel mogelijk is gaan meten. Dat is een doos van Pandora. Waarom moeten bepaalde variabelen worden bekeken? Wat is hun relatie met welvaart? Zijn we sommige zaken niet dubbel aan het meten? Daar is nog onvoldoende over nagedacht.'
Downloads
- Professor
- Meer informatie
U kunt het volledige artikel van Het Financieele Dagblad, 3 februari 2022, hierboven downloaden.