“Jongeren voelen zich weer gezien en gehoord”

“Op het eerste oog lijkt Reyeroord een doodnormale buurt in de wijk IJsselmonde met veel groen, ruimte en de mensen zijn vriendelijk”, vertelt Ilona, werkzaam bij de gemeente Rotterdam. “Ook uit onderzoek komt de buurt niet naar voren als een probleemwijk. Dat komt omdat de twee betere buurten De Veranda en Oud-IJsselmonde ook onder IJsselmonde vallen, wat de onderzoeksdata op wijkniveau vertekent. Maar als wijknetwerker – die diep in de haarvaten van de wijk zit - zag ik dat het al een tijdlang niet goed ging. Ik ontmoette bewoners met talenten en veel expertise, die niet gezien en gehoord werden. Jongeren leefden op straat en er waren nauwelijks geschikte voorzieningen in de wijk. Het sociale netwerk – waaronder de buurtvaders - bestond niet meer. Verder was er sprake van polarisatie en het vertrouwen in de overheid was weg.”

Een experimentele aanpak

Ook in wetenschappers hadden de buurtbewoners en wijkorganisaties het vertrouwen verloren. Els en Emiel van Design and Publics die dit onderzoek onder andere in opdracht van Erasmus Universiteit Rotterdam deden, begrijpen dit wel. Els: “Rotterdam Zuid is een onderzoekslaboratorium voor de universiteit, maar wijkbewoners merken niet dat die onderzoeken leiden tot verbeteringen. Studenten en onderzoekers voeren een probleemanalyse uit om vervolgens een oplossing aan te dragen. Maar van die oplossingen zien bewoners nooit iets terug. Daarom hanteerden we in Reyeroord een aanpak, waarbij we samen met een breed scala aan betrokkenen eerst urgenties bepaalden. Dat deden we met bewoners, lokale organisaties, jongerenwerkers, ambtenaren van verschillende niveaus, leraren en politieagenten.”

Investeren in relaties

Dat eerdere onderzoekers slechts twee jongeren uit de buurt hadden weten te bereiken, bleek te komen doordat de wijkorganisaties als “gatekeepers” de jongeren hadden weggehouden om hen te behoeden voor teleurstelling. Aan jongeren was al zo vaak gevraagd wat ze wilden, zonder dat dit ooit tot acties had geleid. Daarop besloten de actie-onderzoekers eerst tijd te investeren in de ontwikkeling van relaties met lokale organisaties, voordat de jongeren zouden meedoen. Emiel: “We hebben de tijd genomen om de situatie en mensen te leren kennen door bijvoorbeeld ook aanwezig te zijn op niet-direct-projectgerelateerde locaties en evenementen. Daarnaast namen we de tijd om mensen kennis te laten maken met onze manier van werken. Het hielp daarbij dat mensen veel vertrouwen hadden in Ilona. Deze aanpak maakte het proces ontzettend arbeidsintensief, maar noodzakelijk om het vertrouwen terug te winnen en tot een productieve samenwerking te komen.”

Wensen zo snel mogelijk realiseren

Uit de gesprekken die ze voerden en workshops die ze hielden met alle betrokken kwam de urgentie naar voren dat de jongeren behoefte hadden aan ruimte: aan een eigen plek, de ruimte om er te mogen zijn in de buurt, en om zichzelf vertegenwoordigd te zien in beleid. Betrokkenen stelden zich als voornaamste doel een jongerenhub te realiseren; de route om er te komen moesten ze gezamenlijk ontdekken.

“Als bewoners tussentijds iets wilden en er bestond een subsidiepotje voor, dan zorgden wij ervoor dat hun aanvraag binnen een paar dagen werd afgehandeld”, vertelt Ilona. “Zo was Recht op Reyeroord een continu proces van kleine stappen zetten, waardoor langzaamaan een sterk samenwerkingsverband ontstond. In dat proces probeerden we steeds direct te handelen op issues en ideeën die ter tafel kwamen. En langzaamaan gingen jongeren meedoen in het proces. Toen zij een fysieke ruimte wilden, zijn we op zoek gegaan naar een pand en financiering hiervoor. Vervolgens wilden we de jongeren een democratische stem geven. Toen hebben we een Jongerenraad opgericht. Na een tijdje merkte ik dat de wijkbewoners en het college van B&W enthousiast waren over onze aanpak, terwijl ik vastliep op het middensegment binnen de gemeente en daarvan waren we afhankelijk voor onze financiering. Vaak hielden collega-ambtenaren vast aan gemeentelijke procedures en was het lastig voor hen om ‘buiten de lijntjes te kleuren’. Toch was dat soms nodig om de vaart erin te houden. Sommige ambtenaren hebben we gedurende dit proces echt zien veranderen.”

Opgebouwde vertrouwen niet verliezen

In juni is de jongerenhub in Reyeroord officieel geopend en samen met de jongeren worden er allerlei activiteiten georganiseerd. Begin december is de documentaire “Ons Recht op Reyeroord” over de totstandkoming van de hub  in première gegaan. Els: “Na de vertoning stond een van de jongeren op en zei voor de hele zaal: ‘Mijn generatie is verloren gegaan. Laten we zorgen dat de komende generatie het beter krijgt.’ Ilona: “Jaren geleden was het ondenkbaar geweest dat hij naar de première zou zijn gekomen, laat staan dat hij zijn mond zou durven opendoen. We hebben met zijn allen veel bereikt. Nu moeten we zorgen dat we het opgebouwde vertrouwen niet opnieuw verliezen, want dan krijgen we het niet meer terug.”