Nobelprijswinnaar Paul Krugman waarschuwt voor economische zelfgenoegzaamheid en opkomend populisme tijdens gastcollege in Rotterdam

Economische rust verbergt diepere instabiliteit

In zijn lezing op uitnodiging van de Erasmus Happiness Economics Research Organisation (EHERO), baseerde Krugman zich op zowel historische als hedendaagse voorbeelden om te beargumenteren dat hoewel de economische situatie in veel ontwikkelde economieën oppervlakkig gezien stabiel lijkt, dieperliggende problemen – zoals stagnerende lonen, de machtsmonopolisering door elites en de manipulatie van het publieke debat – onvrede aanwakkeren en de liberale democratie bedreigen.

‘De wereldeconomie verkeert niet in een acute crisis’, merkte Krugman op. ‘Maar dat betekent niet dat alles goed gaat. Zelfgenoegzaamheid is de vijand.’ We bevinden ons in een tijd die griezelig veel lijkt op de jaren vóór de financiële crisis, en daarvoor, de opkomst van het autoritarisme in de jaren dertig.’

De populistische dreiging: oude patronen, nieuwe verpakkingen

Krugman besprak uitgebreid de opkomst van het autoritaire populisme en benadrukte hoe economische onzekerheid, desinformatie en politieke polarisatie de weg hebben vrijgemaakt voor de heropleving van extreemrechtse ideologieën. Hij haalde voorbeelden aan uit zowel de Verenigde Staten als Europa en waarschuwde dat historische lessen worden vergeten.

‘Mensen gaan er vaak van uit dat fascisme arriveert met ganzenpas. Vaker arriveert het met een glimlach, economische beloften en het aanwijzen van buitenstaanders als zondebok’, aldus Krugman.

De rol van de econoom in een politiek tijdperk

Een centraal thema van de lezing was de rol van de economie in het behoud van de democratie. Krugman benadrukte dat economen niet alleen data moeten interpreteren, maar zich ook moeten bezighouden met het overheidsbeleid en samenlevingen moeten helpen gevaarlijke verhalen te vermijden. Hij was vooral kritisch over wat hij de “mythe van de evenwichtige begroting” noemde, en betoogde dat een rigide begrotingsorthodoxie door rechtse krachten kan worden gebruikt om het publieke welzijn te ondermijnen.

Krugman, wiens werk over handelstheorie en economische geografie hem in 2008 de Nobelprijs opleverde, gaf ook commentaar op het economisch beleid van de Europese Unie en riep op tot meer solidariteit tussen de lidstaten. Hij prees de inspanningen van de EU na de coronapandemie, maar waarschuwde voor een terugkeer naar bezuinigingsmaatregelen, omdat die volgens hem nationalistische sentimenten in kwetsbare regio's zouden kunnen versterken.

Op een bijzonder persoonlijk moment reflecteerde Krugman op de verantwoordelijkheden van economen en academici in dit turbulente tijdperk: 'We hebben niet langer de luxe om onpartijdig te zijn. Wanneer de waarheid onder vuur ligt, is zwijgen medeplichtigheid.'

De lezing werd afgesloten met een vraag-en-antwoordsessie, waarin Krugman vragen beantwoordde over klimaateconomie, kunstmatige intelligentie en vermogensbelasting. Hij bleef hoopvol maar realistisch en herinnerde het publiek eraan dat, hoewel economische trends invloedrijk zijn, de menselijke invloed – via beleid en publieke betrokkenheid – doorslaggevend blijft.

Over Paul Krugman

Paul Krugman is een invloedrijke Amerikaanse econoom, auteur en columnist, vooral bekend om zijn baanbrekende werk op het gebied van internationale handel en economische geografie. Hij promoveerde in 1977 in de economie aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT). Tijdens zijn academische carrière bekleedde hij functies bij verschillende prestigieuze universiteiten, waaronder MIT, Stanford en Princeton University. Momenteel is hij Distinguished Professor of Economics aan het Graduate Center van de City University of New York.

In 2008 ontving Krugman de Nobelprijs voor de Economie voor zijn bijdragen aan de New Trade Theory en de New Economic Geography, die hielpen bij het verklaren van wereldwijde handelspatronen en de concentratie van economische activiteit in steden.

Buiten de academische wereld wordt Krugman algemeen erkend als een publieke intellectueel. Van 2000 tot 2024 schreef hij een vaste column voor The New York Times, waarin hij met helderheid en inzicht economisch beleid, politiek en mondiale kwesties besprak. Zijn progressieve standpunten en kritiek op economische ongelijkheid, bezuinigingen en conservatief fiscaal beleid hebben hem tot een prominente stem in het publieke debat gemaakt.

Krugman is tevens auteur van diverse bestsellers voor zowel economen als het grote publiek, waaronder “The conscience of a liberal”, “End this depression now!” en “Arguing with zombies”.