Uit diverse onderzoeken blijkt dat zwarte voetballers in voetbalcommentaar systematisch geroemd worden om hun kracht, atletisch vermogen en snelheid. Witte spelers worden daarentegen vaker omschreven als creatief en intelligent. Sportsocioloog Jacco van Sterkenburg laat in de Groene Amsterdammer zijn licht schijnen over voetbalcommentaar vol stereotypen.
De Groene Amsterdammer bezocht Jacco van Sterkenburg om het commentaar tijdens de EK wedstrijd tussen Frankrijk en Hongarije te analyseren. Beeldspraak is het eerste aspect is dat opvalt: "Het is een inkijk in het hoofd van de commentator of analist. Ideeën die in de samenleving onder de oppervlakte circuleren over etniciteit worden in verslaggeving plots heel erg zichtbaar.”
Deze beeldspraak past binnen een problematiek die de Nederlandse sportjournalistiek overstijgt. Een Deens onderzoeksbureau analyseerde vorig jaar meer dan tweeduizend uitlatingen van televisiecommentatoren in tachtig wedstrijden uit de Engelse, Spaanse, Italiaanse en Franse competitie. Systematisch krijgen zwarte spelers fysieke attributen als kracht, atletisch vermogen en snelheid toegeschreven. Witte spelers worden in veel verscheidenere termen beschreven en bekeken door de lens van wenselijke karakteristieken als intelligentie en werkethiek.
Een Nederlands voorbeeld is het commentaar rondom Denzel Dumfries. Binnen de spelersgroep werd zijn speelstijl ‘stieren’ genoemd, iets dat de media gretig overnamen. Zo noemde het AD Dumfries ‘De Stier van Oranje', gebruikte Boudewijn Zenden in de Telegraaf het werkwoord ‘stieren’ om Dumfries' aanvallende kwaliteit te prijzen en nam NOS-commentator Jeroen Grueter het werkwoord over in zijn commentaar tijdens de wedstrijd Nederland tegen Oostenrijk. Van Sterkenburg: “Het wordt als een compliment gepresenteerd. Maar het is beladen, het heeft vanuit de historie een koloniale rand. Die journalist heeft dat helemaal niet door. Zwarte mensen en dierlijkheid? Dat lijkt me als verslaggever iets om meer bewust van te zijn.”
Ook de negatieve aanduiding van voetballers van Marokkaanse of Turkse afkomst vormt een probleem. Deze voetballers worden vaak grillig, egoïstisch, of zelfs niet te coachen genoemd.
Tot slot staat Jacco van Sterkenburg stil bij de vooroordelen in de bestuurskamers. Want waarom worden, volgens journalist Naim Derbali, bij Afrikaanse nationale teams voortdurend witte, vaak uitgebluste Europese coaches ingevlogen? Van Sterkenburg sprak enkele jaren geleden met verschillende zwarte coaches in Nederland. Een meerderheid gaf aan dat huidskleur een obstakel vormt in de zoektocht naar een baan als hoofdcoach. “Het is niet los van kracht te zien. In leiderschapsposities wordt het niet als een meerwaarde gezien om in verband te worden gebracht met snelheid, kracht of zelfs agressie.”
Lees het hele artikel: https://www.groene.nl/artikel/de-zwarte-tulp-en-chocoprins
In navolging op het artikel in de Groene Amsterdammer was Jacco van Sterkenburg op zaterdag 3 juli te gast in het NPO Radio 1-programma De Taalstaat om zijn onderzoek naar stereotyperingen in voetbalcommentaar verder toe te lichten. Kijk en luister dit fragment terug.