Promotie Esther Pronker op donderdag 11 april 2013

Over het proefschrift

Infectieziekten zijn verantwoordelijk voor 15 miljoen sterfgevallen per jaar. Vanuit een wereldwijd perspectief gezien, zijn infectieziekten de op een na belangrijkste mortaliteitsoorzaak, vlak na cardiovasculaire aandoeningen. Bovendien blijven infectieziekten een belangrijke reden van arbeidsongeschiktheid en sociale en economische verstoring, die ontwikkelingslanden onevenredig zwaar treft. De volksgezondheid wordt voortdurend bedreigd door nieuw en opnieuw opduikende infecties en pathogene resistentie tegen beschikbare interventiestrategieën, waaronder vaccins.

Profylactische vaccins worden als de meest kosteneffectieve methode voor het beheersen van de verspreiding van deze infectueuze pathogenen beschouwd. Dankzij een enorme gezamenlijke inspanning van de private en publieke sector zijn er inmiddels vaccins beschikbaar voor 25 besmettelijke ziekten. Helaas zijn er - om twee redenen - simpelweg onvoldoende hulpbronnen beschikbaar om in alle zogeheten onvervulde medische behoeften te voorzien. Ten eerste is het ontwikkelen van vaccins zowel een hoogrisico- als een middelenintensief proces. Het ontwikkelen van een gemiddelde vaccinkandidaat van de symbolische 'bench to bedside' (van de labtafel tot de patiënt) neemt zo'n 10 jaar in beslag en vergt een investering van meer van € 400 miljoen. Ten tweede speelt bij het ontwikkelen van een vaccin de zogenaamde innovatieparadox een rol. Kort gezegd: ongeacht de toenemende onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten loopt de voorspelde output - in termen van het succesvol in de handel brengen van het gecommercialiseerde product - achter. Al met al is het van cruciaal belang om heel gericht het juiste ziektegebied te kiezen voor de vaccinontwikkeling.

In haar dissertatie getiteld Innovatieparadox in de selectie van infectieziekte voor de ontwikkeling van vaccins beoordeelt Esther Pronker de innovatieparadox bij het gericht selecteren van humane infectieziekten voor vaccinontwikkeling. Bij het selecteren van de infectieziekte is er een onderscheid tussen het niveau waarop deze zich manifesteert (maatschappelijk niveau) en het niveau waarop de valorisatie plaatsvindt (ondernemings- en organisatieniveau). De zes onderzoekshoofdstukken geven een beoordeling van de productiviteit van het ondernemings- en organisatieniveau, gericht op strategieën die in potentie de selectie van een vaccintarget zouden kunnen stimuleren dan wel beperken.

Verder stelt Pronker een aantal vervolgstappen voor, van 'bench-to-bedside' en weer terug, middels een zogeheten allesomvattende valorisatiecyclus. Een dergelijke cyclus zou een goede beoordeling mogelijk maken van de beschikbare middelen, om het ziektegebied voor de vaccinontwikkeling zo nauwkeurig mogelijk te kunnen selecteren. Desondanks is het aan de biofarmaceutische gemeenschap haar innovatievermogen te tonen binnen de context van valorisatie, om veilige en doeltreffende vaccines te ontwikkelen ten bate van de volksgezondheid.

Over Esther Pronker

Esther Sophia Pronker werd geboren op 6 oktober 1985 in Nieuwegein. Ze volgde het basisonderwijs in het francofone Abidjan (Ivoorkust) en het voortgezet onderwijs op anglofone internationale scholen in Jeddah, Saoedi-Arabië.

In het jaar van de millenniumwisseling keerde ze terug naar Nederland waar ze haar International Baccalaureate Diploma met grote onderscheiding behaalde en daaropvolgend eveneens met grote onderscheiding haar Bachelor of Science graad in Biochemistry and Immonology bij de Universiteit Utrecht in 2007. Nadat ze haar Master of Science graad in Management Policy Analysis and Entrepreneurship in Health and Life Science behaalde bij de Vrije Universiteit Amsterdam in 2009, startte Esther met een PhD programma. Onder begeleiding van professor Eric Claassen en professor Harry Commandeur deed Esther onderzoek naar de innovatie paradox in de selectie van infectiezieke voor de ontwikkeling van vaccins. Tijdens het programma kreeg Esther de mogelijkheid om haar werk te presenteren bij de 2011 ESWI conferentie te Malta en bij de 2012 MVADS conferentie te Copenhagen. Ook werd ze uitgenodigd om als bijzonder hoogleraar les te geven bij de Vrije Universiteit Amsterdam en de University of Toronto, Canada. Vanaf juni 2012 zal Esther bij Viroclinics Biosciences aan de slag gaan als Director Business Developer.

Samenvatting 'Innovatie paradox in de selectie van infectieziekte voor de ontwikkeling van vaccins'

De volksgezondheid wordt continu op de proef gesteld door nieuwe en terugkerende infectie ziekten. Een bijkomend groeiend probleem is de resistentie van pathogenen tegen de beschikbare behandelingen, waaronder vaccins. Deze aanhoudende en bedreigende onvervulde medische behoefte daagt vaccin ontwikkelaars uit om in te spelen op toekomstige epidemieën. Er zijn echter onvoldoende middelen beschikbaar om alle onbeantwoorde medische vraagstukken aan te pakken. Zo duurt de ontwikkeling van het gemiddelde vaccin van 'bench to bedside' ongeveer 10 jaar, en lopen de kosten op tot meer dan € 400 miljoen. Vaccinontwikkeling wordt bovendien beïnvloed door de zogenaamde innovatieparadox: het aantal innovaties groeit terwijl de te verwachten uitkomst - voldoende succesvolle gecommercialiseerde producten - achterwege blijft. Deze situatie is gedurende de afgelopen jaren steeds duidelijker naar voren gekomen en heeft een significante invloed op de productiviteit van vaccine valorisatie, die hierdoor achterblijft. Gezien het positieve verband tussen volksgezondheid en welvaart, is het van cruciaal belang om het juiste ziektegebied te selecteren voor vaccine ontwikkeling.

Dit proefschrift bespreekt deze innovatieparadox in het kader van de selectie van menselijke infectieziekten voor de ontwikkeling van vaccins. Als het gaat om selectiecriteria van de desbetreffende infectieziekte, kan er een onderscheidt gemaakt worden tussen het niveau waarop de besmettelijke ziekte zich manifesteert (maatschappelijk-niveau), en waar valorisatie plaatsvindt (ondernemerschaps-, en organisatorisch-niveau). De actie-reactie wisselwerking tussen deze macro- en micro-niveaus ligt in het hart van de innovatieparadox. De zes hoofdstukken onderzoeken vaccin valorisatie vanuit het standpunt van de ondernemer en de organisatie. De nadruk wordt gelegd op strategieën die potentieel het selectie proces stimuleren of beperken. Daarnaast stellen wij dat het valorisatie proces doelmatiger wordt als het een allesomvattende cyclus is. Zo worden er een aantal opeenvolgende stappen voorgesteld die het proces van bench-to-bedside en weer terug begeleiden. Hierdoor wordt de onvervulde medische behoefte nauwkeuriger gedefinieerd en kan er een accurate inschatting gemaakt worden van de benodigde middelen en de manier van aanpak. Evengoed is het aan de biofarmaceutische gemeenschap om in de opeenvolgende stappen zijn innovatiekracht te blijven tonen en daarmee veilige en effectieve vaccins te ontwikkelen ten behoeve van de volksgezondheid.