Kunnen sociale kunstpraktijken verrijkt met radicale verbeelding transformatieve onderzoekspraktijken versterken? Wat gebeurt er als we proberen een brug te slaan tussen sociale kunstenaars en transformatieve onderzoekers? Welke raakvlakken tussen academische en sociale kunstpraktijken zijn al aanwezig? Wat kunnen deze praktijken van elkaar leren? Lees ons visie:
Rechtvaardige transities, radicale verbeelding en sociale kunstpraktijken
Terwijl we worstelen met vraagstukken als klimaatverandering, sociale ongelijkheid en mondiale gezondheidscrises, groeit de urgentie van rechtvaardige transities. Transformatief onderzoek streeft ernaar een bijdragen te leveren aan het oplossen van deze maatschappelijke problemen en toont een duidelijk engagement met de samenleving. Om deze problemen aan te pakken, is het belangrijk om nieuwe manieren van onderzoek te gebruiken en daarmee radicaal nieuwe ideeën te genereren over de toekomst [1].
Radicale verbeelding duikt hier op als een kracht van formaat [2]. Radicale verbeelding is het vermogen om de wereld, het leven en sociale instellingen niet voor te stellen zoals ze zijn, maar zoals ze zouden kunnen zijn - vaak op een eerlijkere, rechtvaardigere en duurzamere manier [3]. Het vormt een cruciaal aspect van sociale bewegingen, omdat het individuen en groepen in staat stelt om vanuit alternatieve perspectieven zich een betere toekomst voor te stellen. En hierop actie te ondernemen [4].
Kunstenaars en ontwerpers die met een breed scala aan disciplines werken, zoals beeldende kunst, podiumkunsten en mode, zijn meesters in het verbeelden. Door het inzetten van hun verbeeldingskracht, kunnen kunstenaars innovatieve kunstpraktijken creëren met een maatschappelijke meerwaarde die zich richten op betekenisvolle verbeteringen in het leven en het welzijn van mensen en het niet-menselijke [5]. In een sociale (of sociaal geëngageerde) kunst- en ontwerppraktijk geven veranderingen in de samenleving aanleiding tot initiatieven, waarbij individuele mensen, gemeenschappen en organisaties betrokken worden bij het artistieke proces [6]. Deze praktijken werken vanuit een persoonlijk, onbevangen blik met sociale betrokkenheid en verkennen onconventionele invalshoeken [7].
Een voorbeeld van zo’n sociale kunstpraktijk is ‘Huis van de Toekomst’, waarin een team van kunstenaars (o.a. Melle Smets, Klaas Burger, Bart Groenewegen), bewoners en onderzoekers op zoek gaat naar verschillende manieren om sociale ongelijkheid om te zetten in veerkracht door de inzet van menskracht in de energietransitie in een Rotterdamse gemeenschap [8]. Sociale kunstenaars kunnen op unieke wijze de spelregels veranderen, op kleine en grote schaal, persoonlijk en structureel. Dit creëert verschillende rollen en relaties tussen maker, publiek en andere belanghebbenden [9] en verschillende visies op de wereld en betekenisvolle veranderingen.
Lees ons visie hier:
Radicale Verbeelding in Transitie, het project
Kunnen sociale kunstpraktijken verrijkt met radicale verbeelding transformatieve onderzoekspraktijken versterken? Wat gebeurt er als we proberen een brug te slaan tussen sociale kunstenaars en transformatieve onderzoekers? Welke raakvlakken tussen academische en sociale kunstpraktijken zijn al aanwezig? Wat kunnen deze praktijken van elkaar leren?
In het project ‘Radicale Verbeelding in Transitie’ proberen we deze vragen te beantwoorden. Onze hypothese is dat sociale kunstpraktijken wetenschappelijke initiatieven kunnen versterken die zich richten op het veranderen van machtsstructuren, het verdiepen van solidariteit en het versterken van minder bevoorrechte identiteiten. De alternatieve perspectieven die kunstenaars bieden, hebben de potentie om de transformatieve kracht te versterken en te bewegen naar een rechtvaardigere situatie. We willen nagaan waar radicale verbeelding al vorm krijgt binnen wetenschap, en onderzoeken hoe kunstenaars door hun unieke processen en technieken kennis genereren die we ook binnen de criteria van de wetenschap “robuust” kan worden beschouwd. Daarom wil het project ‘Radicale Verbeelding in Transitiie een (sterkere) connectie maken tussen kunst en transitiepraktijken.
Staging Wood is een voorbeeld waarin een coalitie van kunstenaars, denkers, lokale ambachtslieden, wetenschappers, eilandbewoners, bosbeheerders en activisten wegen zoekt om het bos zelf de basis te laten vormen voor nieuwe, rechtvaardige manieren van denken, werken en produceren [10].
Het project is gericht op het verkennen van de transformatieve potentie van het verbinden van sociale kunstpraktijken doordrenkt met radicale verbeelding, met wetenschappelijke transitiepraktijken. We willen onderzoeken wat kunst- en transitiepraktijken van elkaar kunnen leren, welke kansen er op dit gebied zijn en op welke manier we deze kunnen benutten. Door deze inspanningen wil het initiatief transformatieve (kunst)bewegingen en radicale verbeelding stimuleren en versterken en uiteindelijk naar een rechtvaardiger wereld bewegen. Voor dit project zijn vier hoofddoelen geïdentificeerd:
1. Een brug slaan tussen sociale kunstpraktijken en wetenschappelijke transitiepraktijken
Door het faciliteren van dialoog en samenwerking willen we een bijdrage leveren aan het creëren van een (sterkere) connectie tussen sociale kunstpraktijken met de kracht van radicale verbeelding en transitiepraktijken.
2. Een impuls geven aan transformatieve bewegingen
We streven ernaar het transformatieve potentieel van sociale kunstpraktijken en (wetenschappelijke) transitiepraktijken te vergroten door ze met elkaar te verbinden en verbindende instrumenten en methoden te identificeren. Wij geloven dat beide partijen van elkaar kunnen leren en elkaar kunnen ondersteunen bij het versterken van radicale toekomstvisies.
3. Het bereik vergroten van de Erasmus Universiteit Rotterdam
Door een sterkere verbinding met het netwerk van sociale kunstpraktijken in Rotterdam en daarbuiten, evenals hun stakeholders en gemeenschappen, streven we ernaar het bereik van de EUR te vergroten. Het is onze overtuiging dat deze ‘participatieve’ sociale kunstpraktijken een bijdrage leveren aan het versterken en diversifiëren van de academische sociale transformatieve praktijk gericht op maatschappelijke impact.
4. Een lange-termijn netwerk creëren van kunstenaars en wetenschappers
Ons doel is om effecten te bereiken die langer meegaan dan het project zelf. We willen een manier van samenwerking creëren en inspiratie bieden die een sneeuwbaleffect heeft op transitiepraktijken in kunst en wetenschap.
In lijn met onze doelstellingen wordt het initiatief geleid door vier kernwaarden. Ten eerste is het essentieel dat de opzet en het proces van het project inclusief is. We willen ervoor zorgen dat het initiatief toegankelijk is, met de actieve deelname van een breed scala aan stemmen, tijdens de ontwikkeling en uitvoering. Ten tweede erkennen we de kracht van taal in ons project en de dynamische aard van waarden, waarbij we de nadruk leggen op hun rol bij het vormgeven van perspectieven en het aanjagen van betekenisvolle verandering. De taal van sociale kunstenaars en transformatieve onderzoekers kan verschillen, wat spanningen kan veroorzaken die onze inspanningen om een brug te slaan tussen beide partijen kunnen tegenwerken. We erkennen onze verantwoordelijkheid om ook deze verschillen te overbruggen en daarmee kan ons taalgebruik in het project in de loop van de tijd aan te passen. Ten derde zal de focus in ons werk niet alleen op resultaten van het project liggen, maar ook op het proces zelf. Ten slotte erkennen wij het belang van ruimte creëren voor doordachte overweging en reflectie. Betekenisvolle verandering vereist tijd en ruimte voor onderzoek.
Dit visiedocument is een work in progress. Gedurende het projectjaar 2024 wordt het op een reflexieve manier worden bijgewerkt met inzichten, worden besproken en verder groeien.
Referenties
1 Kump, B., Wittmayer, J., Bogner, K., & Beekman, M. (2023). Navigating force conflicts: A case study on strategies of transformative research in the current academic system. Journal of Cleaner Production, 412, 137374. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2023.13737
2 Demos, T. J. (2023). Radical futurisms: Ecologies of Collapse, Chronopolitics, and Justice-to-Come. MIT Press.
3 Khasnabish, A., & Haiven, M. (2014, 22 July). Why social movements need the radical imagination. openDemocracy from https://www.opendemocracy.net/en/transformation/why-social-movements-ne…
4 Haiven, M., & Khasnabish, A. (2014). The radical imagination: Social Movement Research in the Age of Austerity.
5 Galafassi, D., (2018). The Transformative Imagination, Re-imagining the world towards sustainability
6 Trienekens, S. (2020). Participatieve kunst. Gewoon kunst in moeilijke omstandigheden.
7 Lenz, T. (2022). Radicale Verbeelding, explorerend onderzoek naar sociale kunstpraktijken.
8 Huis van de Toekomst. (n.d.). https://www.huisvandetoekomst.org/
9 Oosterling, H. a. F. (2020). Verzet in ecopanische tijden: van ego-emancipatie naar eco-emancipatie. 10 Verhalen – StagingWood. (n.d.). https://stagingwood.org/stories/phase/ontkiemen/
- Meer informatie
Over het Design Impact Transition (DIT) platform
Het Design Impact Transition (DIT) platform is een strategisch initiatief dat infrastructuren creëert voor transformatief academisch werk aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR). Wilt u meer weten over soortgelijke initiatieven georganiseerd door het Design Impact Transition Platform, of wilt u betrokken raken bij de transformatie van het onderwijs en de academische wereld, stuur dan een e-mail naar dit@eur.nl.