Gelijke toegang tot de gezondheidszorg, en daarmee gelijke verdeling van vaccins, is een universeel mensenrecht. Dit is echter nog niet terug te zien in de praktijk. De voornaamste reden hiervoor is de huidige schaarste die volgens Andre den Exter, universitair hoofddocent Gezondheidsrecht aan Erasmus School of Law, mede veroorzaakt wordt door de octrooirechten die op de vaccins rusten. Hier is een oplossing voor, zo stelt Den Exter in het Financieele Dagblad (FD).
Mondiaal belang
Een eerlijke verdeling van vaccins over de wereldbevolking is niet alleen belangrijk voor ontwikkelingslanden, maar voor alle landen op mondiaal niveau. Doordat slechts twee procent van de huidige vaccins naar Afrika gaat, zal het op dit tempo nog jaren duren voor dit continent tot een veilige vaccinatiegraad kan komen. Dit leidt niet alleen tot meer coronaslachtoffers, maar ook tot de verspreiding van coronavarianten waar de huidige vaccins wellicht niet tegen opgewassen zijn. Dit kan mondiaal tot nieuwe coronahaarden leiden.
Schaarste overbruggen
“Gelijke toegang tot gezondheidszorg, dus ook tot vaccins, is een universeel erkend mensenrecht”, aldus Den Exter. Via hulpprogramma’s van onder andere de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) kunnen ontwikkelingslanden in theorie coronavaccins bemachtigen. Echter gooit de huidige schaarste roet in het eten. Deze wordt veroorzaakt door de beperkte productiecapaciteit van de farmaceuten. Aangezien deze farmaceuten octrooirechten hebben op hun vaccins, is het niet mogelijk om de productiecapaciteit op korte termijn op te schroeven.
Den Exter ziet echter een mogelijkheid waarmee ontwikkelingslanden dit octrooirecht buiten werking kunnen stellen: dwanglicenties. “Het betreft een tijdelijk in te zetten instrument om de schaarste aan vaccins te overbruggen. Hierbij doen farmaceuten tijdelijk afstand van hun eigendomsrechten, en worden zij daarvoor gecompenseerd. Zo komt de vaccintechnologie algemeen beschikbaar.” Vooralsnog zijn westerse landen geen voorstander van deze optie, maar een recent pleidooi van de baas van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) zou hier verandering in kunnen brengen.
Verder zou de inkoop van de vaccins moeten worden herzien. Westerse landen en de EU hebben veel meer vaccins besteld dan noodzakelijk. Onbedoeld zijn ontwikkelingslanden hiermee buitenspel gezet. Als westerse landen hun overschot doneren aan andere landen, zal ook herverdeling plaatsvinden. “Daarmee zal de wereldwijde schaarste aan vaccins niet geheel worden verholpen, maar het draagt wel bij aan een rechtvaardigere verdeling van de beschikbare vaccins.”
- Universitair Hoofddocent
- Meer informatie
Klik hier voor het hele opiniestuk van Andre den Exter in het FD.