Het medicijnentekort in Nederland lijkt een nieuw record te bereiken, met potentieel levensbedreigende gevolgen. Zo blijkt uit het verhaal dat twee ouders van een zieke baby deelden met de Volkskrant. In hun episode bleken zowel de apotheek, zorgverzekeraar als het ziekenhuis niet in staat om het medicijn te verstrekken dat hun baby kon redden. Als gevolg waren de ouders zelf verantwoordelijk voor verschaffing van het levensreddende medicijn. Volgens Martin Buijsen, hoogleraar Gezondheidsrecht aan Erasmus School of Law, illustreert deze zaak de urgentie en schrijnende gevolgen van het medicijnentekort in Nederland: “Dit komt ervan als je een systeem optuigt dat veel te ingewikkeld is.”
De baby in kwestie werd na drie maanden geconfronteerd met een epileptische aanval, waarop diens ouders een wanhopige race naar behandeling startten. Het benodigde medicijn – vigabatrine – was echter niet verkrijgbaar in Nederland. Ondanks het dringende advies van de arts om onmiddellijk te beginnen met de medicatie, moesten de ouders het heft in eigen handen nemen en uitwijken naar het buitenland om het medicijn te bemachtigen.
De oorzaken van het tekort
Er gaan een aantal oorzaken schuil achter een medicijnentekort zoals Nederland deze momenteel kent. Zo kunnen een productiefout in een fabriek of een wereldwijde gebeurtenis zoals de COVID-19 pandemie leiden tot een wereldwijd tekort aan medicijnen. Bovendien is de afhankelijkheid van grondstoffen uit lagelonenlanden zoals China en India een bron van instabiliteit in de toeleveringsketen. Onder meer deze factoren hebben geleid tot een alarmerend aantal medicijntekorten in Nederland, met meer dan 1500 meldingen in 2022.
Wettelijk ligt de plicht om geneesmiddelen te leveren bij de apotheker. “Maar als er sprake is van overmacht, moet de zorgverzekeraar bemiddelen”, ligt Buijsen toe. “Zij moeten ervoor zorgen dat hun klanten toegang hebben tot geneesmiddelen die binnen de basisverzekering vallen. Als de Inspectie apothekers toestemming heeft gegeven om zo’n geneesmiddel uit het buitenland te halen – dat was in de geschetste casus zo – dan moet de apotheker dat ook regelen”, vult de hoogleraar Gezondheidsrecht aan. In moeilijke gevallen leidt een dergelijke bemiddeling echter vaak tot vertraging en onzekerheden, waardoor individuen op zichzelf zijn aangewezen om een tijdige oplossing te vinden.
Liberalisering van de medicijnenmarkt
Volgens Buijsen heeft het Nederlandse gezondheidszorgsysteem met zijn nadruk op marktwerking en beperkte overheidsregulering de deur geopend voor ingewikkelde situaties zoals die van de baby in kwestie. “Dit komt ervan als je een systeem optuigt dat veel te ingewikkeld is”, stelt de hoogleraar. “We hebben de regie voor de zorg in handen van eigen rekening en risico werkende zorgverzekeraars gelegd. Eerst werd er gereguleerde marktwerking ingevoerd en daarna moest alles lean and mean. De overheid heeft de regie uit handen gegeven en is nu niet meer in staat om een koers te varen die rekening houdt met de lange termijn.”
Sinds het Europese Parlement in 2020 een resolutie goedkeurde die de EU zelfredzamer zou moeten maken wat betreft geneesmiddelen, zijn er al allerlei plannen gemaakt. Zo zouden nieuwe medicijnfabrieken in Europa, een Europese noodapotheek en een versoepeling van het geneesmiddelentransport de problematiek het hoofd kunnen bieden. Toch lijkt het tot nu toe bij plannen te blijven. Volgens experts ligt de bal nu bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) om samen met Europa structurele oplossingen te sturen.
- Professor
- Meer informatie
Lees hier het hele artikel in de Volkskrant.