Wat als niemand Taghi meer wil of durft te verdedigen?

De taak van een advocaat 

Een week na de arrestatie van Shukrula legden de twee overgebleven advocaten van Taghi, Carlo Crince le Roy en Sultan Kat, de verdediging neer. Daarmee kwam de zaak opnieuw tot stilstand en stond Taghi wederom zonder juridische bijstand. De situatie laat zien hoe lastig de positie van advocaten in deze zaak is. Nan licht toe hoe complex de rol van een advocaat in dit soort zaken kan zijn. “Binnen de grenzen van de wet, de gedragsregels en je eigen opvattingen doe je je best om een verdachte de beste verdediging te geven die je kunt,” zegt Nan. “Je mag daarin als raadsman geen onderscheid maken.” Zorgvuldigheid is daarbij volgens hem essentieel, omdat een goede verdediging niet alleen de rechten van de cliënt beschermt, maar ook het rechtssysteem versterkt. “Als Taghi een goede verdediging heeft gehad, geeft dat zijn eventuele definitieve veroordeling de meeste legitimiteit. Hij heeft dan in dit verband een eerlijk proces gehad.” Tegelijkertijd erkent Nan dat het Marengo-proces geen standaardzaak is, en dat de druk op de advocaten groot is. “De taak van de raadsman is dan ook om zijn onafhankelijke positie ten opzichte van zijn cliënt niet te verliezen.” 

Het doorspelen van informatie 

Binnen het Marengo-proces zijn inmiddels drie advocaten van Taghi gearresteerd, allemaal op verdenking van het doorspelen van (verdachte) berichten van en naar hun cliënt. Taghi zit vast in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught, waar strengere regels gelden dan in een reguliere gevangenis. Toch moet er ruimte zijn voor vertrouwelijke informatie. “De mogelijkheid moet bestaan voor de verdediging om vertrouwelijk te communiceren over alles wat met de strafzaak te maken heeft," legt Nan uit. "De raadsman mag daarom vrijelijk praten met zijn cliënt, ook in de EBI. Maar je mag niet in strijd met eventuele beperkingen en overige regels informatie doorspelen of voorwerpen afgeven of meenemen.” Juist op het punt van het doorspelen van informatie ging het mis bij de advocaten van Taghi. Het gevolg is een uitzonderlijke situatie, waarin het vrijwel onmogelijk lijkt om zijn verdediging nog op een normale manier vorm te geven. 

Wat als niemand meer wil? 

Intussen dreigt het Marengo-proces steeds verder te vertragen. Elke nieuwe advocaat zal zich opnieuw in het tienduizenden pagina’s lange dossier moeten verdiepen, wat ontzettend veel tijd kost. Maar daarnaast rijst met de terugtrekking van meerdere advocaten ook de vraag: wat als niemand Taghi nog wil of durft te verdedigen? “In eerste instantie kan Taghi dan naar de Deken om een raadsman aan te wijzen. Maar als niemand meer wil, wordt het wel lastig,” zegt Nan. “Gelet op eerdere ervaringen kan ik me goed voorstellen dat er weinig advocaten zitten te springen om deze zaak. En wellicht is de uitkomst wel dat de Deken moet berichten dat hij niemand heeft kunnen vinden die in staat en bereid is om de verdediging op zich te nemen. Als zou komen vast te staan of mag worden aangenomen dat het aan Taghi zelf te wijten is dat hij zoveel advocaten verslijt, dan komt er dus een moment waarop hij het zonder raadsman moet doen.” Dit roept onvermijdelijk vragen op over het recht op een eerlijk proces. Nan: “Normaal is een strafproces zonder raadsman al snel oneerlijk als de verdachte wel rechtsbijstand wenst, maar in dit geval kun je op enig moment wel zeggen dat hij van het recht op rechtsbijstand zelf afstand heeft gedaan.” Nan benadrukt dat een proces zonder raadsman wel een uitzonderlijke situatie betreft. 

De impact van het Marengo-proces 

Gesteld kan worden dat de gebeurtenissen rond het Marengo-proces diepe sporen nalaten. Vooral de moord op advocaat Derk Wiersum, die kroongetuige Nabil B. bijstond, heeft een diepe indruk achtergelaten. Hij werd in 2019 bij zijn woning doodgeschoten, een aanslag die door velen werd gezien als een directe ‘aanval op de rechtsstaat’. “De dood van Derk Wiersum heeft wel echt een schok teweeggebracht, ook bij mij,” zegt Nan. Die schok is sindsdien niet verdwenen. Integendeel, volgens Nan tonen de latere ontwikkelingen in het Marengo-proces aan hoezeer de criminaliteit in Nederland is verhard. “De verdere ontwikkelingen maken duidelijk dat de criminaliteit in Nederland nog wel wat verhard is en togadragers persoonlijk betrokken kunnen raken of geraakt worden bij/door grote strafzaken.” Deze betrokkenheid kan zich dus uiten in zowel moord als arrestaties.  

Dit legt een grote druk op de advocatuur. Toch denkt Nan niet dat het vertrouwen in de beroepsgroep door de arrestaties van de advocaten in het Marengo-proces fundamenteel is aangetast. “Het is zeker een kwalijke zaak dat dit speelt. Maar omdat de zaak zo uitzonderlijk is, denk ik niet dat de advocatuur in een al te kwaad daglicht is gezet.”