Eind oktober publiceerde het Vlaamse magazine Knack een gastcolumn van Kevin Spiritus, universitair docent overheidsfinanciën aan Erasmus School of Economics. Hierin gaat hij in op de vragen of de huidige generatie het echt minder goed zal hebben dan de vorige en wat de kerntaken van de overheid zijn.
Velen zijn ervan overtuigd dat jongeren het vandaag minder goed hebben dan hun ouders. Toch zijn hier geen duidelijke aanwijzingen voor. We zien dat jongeren meer consumeren, vaker op reis gaan, vaker uit eten, en toegang hebben tot betere technologie dan hun ouders. Jongere generaties zijn meer tevreden over hun leven, en ze hebben een hogere, gezondere levensverwachting.
Uitdagingen
Toch zijn er belangrijke uitdagingen voor de toekomst. Er zijn gedragsaanpassingen en dure investeringen nodig om de impact van de klimaatopwarming te beperken. En hoewel de kwaliteit van ons leefmilieu op tal van punten is verbeterd, botsen we op grenzen met ons waterbeheer, stikstofbeleid en ruimtegebruik. We zullen anders, kleiner en dichter bij elkaar moeten wonen.
Niet alle uitdagingen zijn slecht nieuws. Het is goed nieuws dat meer mensen een hogere leeftijd bereiken. En wie is tegen innovaties in de gezondheidszorg, als we langer en gezonder leven? Maar langer leven betekent hogere kosten voor de pensioenen. En de nieuwe geneeswijzen zijn duur. De vraag stelt zich hoe we de vooruitgang verdelen. Wordt iedereen verantwoordelijk voor het eigen pensioen? Moeten we langer werken? Blijven nieuwe geneeswijzen voorbehouden aan de rijken? Hoe verdelen we de kosten tussen de generaties?
Verdelingsproblemen zijn gemakkelijker te verteren als de economie groeit – binnen ecologische grenzen. Jammer genoeg laat groei zich moeilijk sturen. Vaak verwijst men naar deregulering, bijvoorbeeld op de arbeidsmarkt. Ook een fiscale hervorming dringt zich op.
Budgettair probleem van de overheid
Ondanks hoge inkomsten, kampt onze overheid met een groot tekort. Toch slaagt ze er niet in om een aantal kerntaken behoorlijk uit te voeren. Denk aan armoedebestrijding, de wachtrijen in de zorg, en de kwaliteit van de kinderopvang en het onderwijs. Bovendien stijgen de overheidsuitgaven van nature, om de lonen gelijke tred te laten houden de private sector. Om de budgettaire problemen op te lossen en haar taken beter te vervullen, heeft de overheid een aantal opties. Ze kan de belastingen verhogen – al is voor velen de limiet bereikt. Ze kan haar uitgaven verminderen, bijvoorbeeld door efficiënter te werken. Maar we moeten ook het debat aangaan over wat nu werkelijk kerntaken zijn van de overheid. Is het bijvoorbeeld normaal dat België zoveel meer uitgeeft aan economische subsidies dan andere landen?
Zonder grote verrassingen, hebben de volgende generaties het wel degelijk beter dan de vorige. Toch blijft het verdelingsvraagstuk belangrijk, en moet de begroting op orde. Hoe langer men wacht, hoe ingrijpender de nodige hervormingen worden. En hoe groter het risico dat we gedwongen worden door de financiële markten. Het is hoog tijd om in te grijpen.
- Universitair Docent