Op 9 december verschijnt de nieuwe landelijke Burgercollectieven-monitor 2025 van CollectieveKracht. De monitor put uit gegevens van 431 initiatieven laat zien hoe burgercollectieven zich steeds meer ontwikkelen tot belangrijke spelers in het publieke domein. Kennisplatform CollectieveKracht is opgezet door onderzoeksgroep Social Enterprises and Institutions for Collective Action van de Erasmus Universiteit Rotterdam en werkt samen met een brede groep netwerkorganisaties en burgercollectieven.
Nederland staat voor grote maatschappelijke uitdagingen. Burgercollectieven bieden alternatieve oplossingen op deze vraagstukken. Zo spelen zij een groeiende rol in thema’s zoals energietransitie, zorgvernieuwing, wooninitiatieven, lokale voedselketens en gemeenschapsdemocratie. De Burgercollectieven-monitor biedt onderbouwde inzichten die helpen om deze beweging beter te begrijpen en te ondersteunen. Waar zijn ze actief, hoe functioneren ze en welke kansen en knelpunten ervaren ze?
De monitor biedt een breed en verdiepend overzicht van de staat van lokale zelforganisatie in Nederland. Daarnaast bevat het een verdiepende analyse van initiatieven binnen de sectoren energie, wonen, zorg & welzijn en natuur, voedsel & landbouw. De resultaten zijn relevant voor beleidsmakers, koepelorganisaties, maatschappelijke instellingen en burgers die willen begrijpen hoe collectieve actie zich ontwikkelt en welke ondersteuning nodig is om de veerkracht van de beweging te vergroten.
Professionalisering zet door
Uit de monitor blijkt dat lokale initiatieven zich in toenemende mate ontwikkelen tot structurele maatschappelijke actoren. Veel initiatieven sluiten zich aan bij koepels en netwerken, hanteren beproefde organisatorische modellen (denk aan Herenboeren) en combineren verschillende activiteiten om lokaal breder van betekenis te zijn én veerkrachtiger.
Institutionele basis nog kwetsbaar
Ondanks de groei blijft de juridische en bestuurlijke inbedding van veel initiatieven kwetsbaar. Er is duidelijke behoefte aan meer kennisdeling, juridisch advies en ondersteuning om duurzame structuren te ontwikkelen. Beleidsmakers, financiers en intermediaire organisaties kunnen hierin een belangrijke rol spelen.
Samenwerking met overheid vraagt om wederzijds begrip
Burgercollectieven opereren tussen markt en overheid in: ze zijn geen van beide, maar vormen een derde logica gebaseerd op solidariteit, zelforganisatie en lokale verankering. Uit de monitor blijkt dat dat samenwerking met overheden is gewenst, maar vaak moeilijk is, precies door die botsende logica’s.
Sectoren, omvang en organisatievormen
De 431 deelnemende collectieven zijn voornamelijk actief in: zorg & sociaal welzijn (27,6%), energie (17,9%), wonen (15,5%), en voedsel, natuur & landbouw (11,4%). Veel voorkomende rechtsvormen zijn stichtingen (36%), coöperaties (27%) en verenigingen (26%). Een groot deel van de collectieven heeft een aanzienlijke achterban: 48% telt meer dan 200 leden. Vooral energie- en zorgcollectieven kennen vaak grote groepen deelnemers.
Belangrijkste uitdagingen
De monitor laat zien dat initiatieven tegen meerdere structurele uitdagingen aanlopen. Financiële knelpunten komen het vaakst voor: veel initiatieven hebben moeite met externe financiering en financiële onafhankelijkheid. Ook interne organisatie vraagt aandacht. Zo blijkt dat een kwart van de burgercollectieven zeggenschap en democratische besluitvorming complex vindt. Daarnaast blijft het behoud van actieve leden en vrijwilligers lastig. Hoewel initiatieven bijdragen aan brede welvaart en lokale cohesie, blijft de deelname sociaal selectief: energie-initiatieven trekken vaker hogere inkomens aan, terwijl zorginitiatieven juist meer mensen met lagere inkomens bereiken.
- Professor
- Onderzoeker
- Onderzoeker
- Meer informatie
Ontdek alle landelijke cijfers en onderbouwde inzichten in de Burgercollectieven-monitor 2025
CollectieveKracht is hét kennisplatform van en voor burgercollectieven uit alle sectoren: van energie tot wonen, van zorg tot voedsel. Meer weten? Bezoek de website van CollectieveKracht
Persvragen?
Tessa Moolenaar
CollectieveKracht
t.moolenaar@rsm.nl
+31 10 408 9805- Gerelateerde content
